مهران رضاپور استاد و فعال هنرهای سنتی:
ظرفیت هنرکرمان پنهان است
محمد لطیف‌کار: مهران رضاپور از استادان و فعالان هنرهای سنتی است. در زمینه‌ی تدریس و پژوهش، تولید اثرهنری و مدیریت اقتصادی و تحقیق روی بازار کار می‌کند. او در عین‌حال تشکل‌گرا و علاقه‌مند به برنامه‌ریزی برای معرفی و توسعه‌ی بازار و کیفیت‌بخشی به این آثار است.
هفته‌ی گذشته او را در محل کاروانسرای گنجعلیخان که اکنون یک مرکز تولید و فروش صنایع دستی شده است دیدم. استاد رضاپور در این دیدار دو خبر مهم داد؛ اول این‌که قرار است تیرماه آینده سالانه‌ی هنرهای سنتی در کرمان برگزار شود. دوم این‌که قرار است در اتاق بازرگانی کرمان یک انجمن ویژه هنرهای سنتی تشکیل شود. دو اتفاق مهم؛ و آن‌طور که او توضیح داد مقدمات کارهای هردو انجام شده است. برای روشن شدن موضوع به‌صورت فی‌البداهه گفت‌وگویی با ایشان انجام دادم تا برای آگاهی مخاطب، ابعاد و چالش‌های این‌دو فعالیت را روشن سازم. این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
آقای رضاپور؛ شما پیشنهاد دهنده و مدیر اجرایی سالانه هنرهای سنتی کرمان هستید که در آغاز کار است. بفرمایید این سالانه قرار است در چه سطحی و با چه کیفیتی برگزار شود؟
اولین سالانه‌ی هنرهای سنتی کرمان را قرار است سال آینده برگزار کنیم و اگر ظرفیت آن وجود داشته باشد، در آینده، آن را در سطح کشوری برگزار خواهیم کرد. قصد داریم در جریان این سالانه، آثاری از هنرهای قدیم کرمان را نیز در محل موزه هنرهای معاصر صنعتی به نمایش بگذاریم؛ مثلا نقشه‌ی فر‌ش‌های قدیمی و یا پته‌های قدیمی کرمان. همچنین، در کرمان بسیاری از هنرمندان سنتی را داریم که کار می‌کنند ولی کارشان آن‌چنان که باید، دیده نمی‌شود و ما غافلیم که چه ظرفیت‌های بزرگی وجود دارد. هدف برگزاری این نمایشگاه همین است که ظرفیت پنهان هنرمندان کرمان دیده شود. بخش عمده‌ی آن اما، مربوط به آثاری امروزی از رشته‌هایی از جمله قلم‌زنی، نقشه‌ی فرش، هنرهای نگارگری و تذهیب، سفال، سرامیک، معرق و منبت چوب و هنرهای کاربردی است که نمایش داده می‌شود. درباره‌ی این‌که این برنامه سالی یک‌بار برگزار شود یا دو سالانه باشد هم هنوز در حال بررسی هستیم. نظرات مختلف است؛ اگر سالانه باشد انگیزه‌ی هنرمندان بیش‌تر و اگر دو سالانه باشد، کیفیت کارها بالاتر می‌رود. هنوز در حال بررسی هستیم.
کاری با این گستردگی حتما با مشارکت افراد صاحب‌نظر در این حوزه انجام می‌شود.
شورای سیاست‌گذاری این نمایشگاه با حضور آقای ثمررخی؛ مدیر موزه هنرهای صنعتی، آقای حسین‌زاده و خانم میزانی از کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، آقای سلاجقه رئیس دانشکده هنر دانشگاه شهید باهنر کرمان، خانم بهاره کسراییان، خانم ضیاءالدینی، آقای عقیل سیستانی، آقای مجتبی یزدانپناه، آقای علیرضا داور، آقای عباس افضلی‌ننیز و خانم معصومه معصومی تشکیل شده و در حال انجام برنامه‌ریزی برای این رویداد مهم در کرمان هستند که قرار است تیرماه ۹۸ برگزار شود.
برگزارکننده‌ی این نمایشگاه کدام نهاد است؟
قاعدتا موزه صنعتی برگزار کننده است؛ اما قطعا به حمایت‌های دولتی از طرف استانداری، شهرداری و همچنین شرکت‌های صنعتی ثروتمند نیز نیاز داریم.
هنرهای سنتی کرمان که می‌گویید کل استان را مدنظر دارید؟
علاقه‌مندیم مربوط به سراسر استان باشد؛ اما این احتمال هم وجود دارد که چون اولین دوره است، فقط کرمان را مدنظر بگذاریم و کم‌کم استانی و سپس کشوری شود.
یک‌سری هنرهای دستی داریم که کار روستاییان و عشایر هستند. شما این هنرها را هم پوشش می‌دهید یا تمرکز بر تولیدات دانشگاهی و آموزشگاهی است؟
من همیشه اعتقاد داشتم کارهای عشایری هنرهای زاینده دارند و ریشه‌ی هنرهای سنتی ما همین کارهای عشایری است. قطعا باید به این سمت برویم که پوشش داده و از مهجوری خارج و معرفی شوند. ولی بنا داریم مرحله به مرحله پیش برویم. اگر الان بگوییم کل هنرهای سنتی استان به همراه هنر عشایر؛ ممکن است نتوانیم نتیجه‌ی لازم را دست بیاوریم.
نمایشگاه همراه با فروش برگزار می‌شود؟
هنوز در این‌باره تصمیم قطعی نگرفته‌ایم.
چون اگر انگیزه‌ی فروش آثار نباشد ممکن است شرکت‌کنندگان رغبت کافی از خود نشان ندهند.
من برای فروش آثار تردیدهایی دارم؛ چرا که نگرانم به سرنوشت نمایشگاه‌هایی دچار شویم که کیفیت کافی ندارند. اگر ازهمان ابتدای کار،
دیدگاه ما مادی باشد، با شکست مواجه خواهیم شد.
قصد ایجاد غرفه‌های مجزا و به تفکیک تولیدکننده‌ها دارید یا یک نمایشگاه واحد را مدنظر دارید؟
شورای سیاست‌گذاری و هیات داوران را داریم که به تشخیص آن‌ها آثاری انتخاب و در نمایشگاه عرضه می‌شود. هدف ارایه‌ی کارهای شاخص است.
چنین تجربه‌ای را تاکنون در کرمان یا کشور داشتیم که از آن استفاده کنید؟
بله. چند نمایشگاه صنایع‌دستی در اصفهان و تبریز و شیراز داشتیم. ولی آن نمایشگاه‌ها کشوری بود که مدیریت دولتی سطح بالا مجری و حامی آن بود. ما ولی اگر بخواهیم کار را در این سطح شروع کنیم احتمالا اصلا نتوانیم.
برای حضور پیشکسوتان در این نمایشگاه فکری کردید؟ چون معمولا آثار پیشکسوتان در این فرآیند قرار نمی‌گیرند که داوری و بعد نمایش داده شود.
من خودم این مسئله را مدنظر دارم و به‌تازگی هم درباره‌اش با مدیرمحترم موزه صنعتی صحبت می‌کردم که بخش ویژه‌ای برای آثار استادان باید باشد. در شورای سیاست‌گذاری درباره‌ی آن تصمیم‌گیری خواهد شد. ذات هنر سنتی می‌طلبد که جایگاه استاد و هنرمند تازه‌کار مشخص باشد و یک‌سری معیارها باید حفظ شود.
شما در صحبت‌هایتان اشاره به تیرماه برای برگزاری نمایشگاه کردید؛ اما تیرماه که دانشگاه‌ها تعطیل است.
یک‌سری محدودیت‌هایی برای انتخاب زمان آن داشتیم و برنامه‌هایی را خود موزه تعریف کرده که باید آن را مورد توجه قرار می‌دادیم. با توجه به همه‌ی این شرایط، بهترین زمان تیرماه بود. وقتی دوره‌ی اول برگزار شد شاید تصمیم گرفتیم زمان دیگری را برای آن اختصاص دهیم.
در این برنامه، نهادهایی مثل شهرداری، اداره فرهنگ و ارشاد و میراث فرهنگی هم مشارکت دارند؟
امیدوارم بتوانیم مشارکت این نهادها را جلب کنیم. اگر بخش دولتی حمایت نکند انجام این کار یا محال است یا خیلی سخت خواهد بود.
انجمن هنرهای سنتی در کرمان داریم که این برنامه را پشتیبانی کند؟
انجمن هنرهای سنتی در اتاق بازرگانی کرمان در مرحله‌ی تاسیس است که قطعا نقش حمایتی زیادی خواهد داشت.
انجمنی که اتاق تشکیل می‌دهد به‌نظر من با توجه به ماهیت فعالیت اقتصادی اتاق، لزوما متعلق به هنرمندان نیست. سرمایه‌گذاران و کارآفرینان هم عضو خواهند بود. این موضوع را مدنظر دارید؟
چاره‌ای جز این نداریم. در رشته‌های مختلف هنری در کرمان ضربه‌ای که می‌خوریم این است کسانی که کار تجاری انجام می‌دهند با هنرمند ارتباط ندارند و اگر هم ارتباطی باشد لزوما ارتباط سالمی نیست و برنده بازنده دارد. باید طوری باشد که در این انجمن تولیدکننده و صادرکننده با هم حضور داشته باشند و همفکری کنند.
اما گفتمان و گرایش هنرمندان با آن‌ها که صرفا در این حوزه فعالیت اقتصادی دارند متفاوت است.
متاسفانه در کرمان این فرهنگ شکل نگرفته است؛ هنرمند باید بداند فردی که کار تجاری انجام می‌دهد، لزوما کسی نیست که می‌خواهد به او ضربه بزند. این دو گروه باید در یک روند تعاملی با هم قرار بگیرند.
در کشورمان چنین تجربه‌ای از این نوع که می‌گویید هم داریم؟
بله. مثلا در اصفهان مشتری اصلی من یک تاجر بود که آثارم را می‌خرید. هنرمند باید بدون دغدغه کار تولید را انجام دهد و بداند کسی آن را می‌خرد و مسیر عرضه‌ی این کار را او فراهم می‌کند.
من منکر تاثیر ارتباطی و تعامل این دو بخش نیستم، ولی فکر می‌کنم نیاز است خود هنرمندان هم انجمنی مجزا داشته باشند.
درست می‌گویید؛ ولی تشکیل انجمن هنرمندان در هر زمینه‌ای در کرمان کار سختی است. متاسفانه تفکر کار گروهی در کرمان شکل نگرفته؛ اگرچه الان خیلی وضعیت بهتر از قبل است.
الان هنرمندان سنتی در انجمن هنرهای تجسمی حضور دارند؛ درست است؟
بله. همین انجمن هم تجربه‌ی چندان موفقی در کرمان نداشته است.
شاید چون همه‌ی رشته‌ها در آن حضور دارند امکان یک برنامه‌ریزی واحد و فراگیر فراهم نشده است.
از ابتدای شکل‌گیری انجمن هنرهای تجسمی در کرمان برای آن برنامه‌ریزی درستی صورت نگرفته است. انجمن صنایع‌دستی که در اتاق داریم تشکیل می‌دهیم می‌تواند الگویی برای بخش خصوصی باشد و شاید نقطه‌ی شروع خوبی باشد؛ و طوری کارهای آن پیش برود که دیگر نیازی به تشکیل انجمن مجزای هنرمندان نباشد.
برای عضویت در این انجمن اما هنرمندان دچار مشکل می‌شوند، چون برای عضویت در اتاق بازرگانی باید شرایطی و حداقلی از فعالیت تجاری در کارنامه‌ی خود داشته باشند و صرف این‌که فردی هنرمند است یا پژوهش و تدریس می‌کند نمی‌تواند عضو بشود.
کسانی که ممکن است کار هنری انجام ندهند، اما فعال صنایع‌دستی هستند می‌توانند عضو این انجمن شوند. هر هنرمند حرفه‌ای که از طریق تولید خود درآمد کسب کند یا کسی که در این زمینه فعال است اما خودش هنرمند نیست می‌تواند عضو انجمن باشد. فراموش نکنیم این افراد نقشی بسیار مهم دارند. یک مثال ساده این‌که اگر تاجر فرش نباشد فرش‌باف هم نخواهد بود.
