هاشمی‌نژاد پژوهشگر نسخ قرآنی:
قرآن‌های موزه شاه نعمت‌الله خوب نگهداری نمی‌شوند!
گروه فرهنگ و هنر – موزه شاه‌نعمت‌الله ولی، اگرچه یک مجموعه‌ی کوچک است اما آثاری در آن نگهداری می‌شود که ارزش مادی و معنوی کم‌نظیری دارند و بعضا حتی ارزش ثبت ملی و جهانی دارند.
پنجشنبه‌ی دوهفته قبل که استاندار محترم کرمان از این موزه بازدید کرد، اگرچه روی اهمیت این موزه تاکید کرد اما آن‌طور که در خبرها آمده بود، در این بازدید اتفاقا روی مهم‌ترین بخش موزه که وجود قرآن‌های خطی است و در دنیا یک مجموعه‌ی کم‌نظیر است تاکید کمتری مطرح شد. این در حالی است که علیرضا هاشمی‌نژاد پژوهشگر حوزه هنر و مدرس دانشگاه به خبرنگار فردای کرمان که متن کامل آن در این سایت در دسترس است می‌گوید: «این مجموعه اگرچه کوچک و کم تعداد است، اما نسخه‌های آن، یکی از مجموعه‌های مهم نسخه‌های قرآنی در ایران و جهان است». او که از معدود پژوهشگران شناخته شده در شناخت خطوط قرآنی و نسخه‌شناسی قرآن در کشور است با اشاره به این‌که ما از این مجموعه غفلت کرده‌ایم تصریح می‌کند: «نسخه‌های موجود قرآن در آستانه‌ی شاه‌نعمت‌الله ولی، از آن‌جا که یک مجموعه‌ی منحصر به‌فرد هستند به نظر من باید در قالب یک کاتالوگ چنان‌که در دنیا مرسوم است معرفی شوند».
این نسخه‌شناس و پژوهشگر نسخ قرآنی که فعلا در حال معرفی این نسخ برای ثبت ملی است می‌گوید درباره‌ی حفظ این آثار حتی به دکتر فدایی استاندار محترم نامه نوشته؛ اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده است.
به‌گزارش فردای کرمان هاشمی‌نژاد می‌گوید: در موزه شاه‌نعمت‌الله ولی مجموعه قرآن‌هایی نگهداری می‌شود، که تاریخ کتابت کهن‌ترین آن‌ها به قرن شش می‌رسد و علاوه بر قرآن قراختایی که وقف‌نامه قرن هفت دارد، مجموعه نسخه‌هایی از دوره‌های ایلخانی و تیموری در آستانه موجود است که نسخه‌های سلطنتی هستند و احتمالا پیش از ایجاد آستانه در کرمان بوده‌اند و بعد به آستانه منتقل می‌شوند.
وی در ادامه با اشاره به این‌که این نسخه‌ها هنوز به طرز شایسته‌ای معرفی نشده‌اند، تصریح می‌کند: نسخه‌های موجود قرآن در آستانه‌ی شاه‌نعمت‌الله ولی، از آن‌جا که یک مجموعه‌ی منحصر به‌فرد هستند به نظر من باید در قالب یک کاتالوگ، چنان‌که در دنیا مرسوم است معرفی شوند، این مجموعه ارزش مادی فراوان دارد و یکی از گنجینه‌های قیمتی استان کرمان است. به‌خصوص نسخه‌ی قراختایی، که یک جزو آن در انگلستان نگهداری می‌شود، و قرآن‌شناس معروف دیوید جیمز ، آن را معرفی کرده و یا نسخه‌‌ای از ربعات الجایتو که به خط محقق علی‌بن محمد علوی‌الحسینی در موصل کتابت شده و نمونه‌های دیگرش در دنیا شناخته شده است.
این پژوهشگر نسخ خطی با بیان این‌که بخشی از این نسخه‌ها در دوره‌های مختلف آسیب دیده‌اند، معتقد است عواملی مانند سیل ماهان، استفاده‌ی نامناسب، احتمالا جابجایی نسخه‌ها و سوداگری در مجموع به مجموعه آسیب رسانده است. وی همچنین می‌افزاید: تعدادی از نسخه‌ها در طول زمان از مجموعه خارج شده‌اند، مثلا در مورد قرآن قراختایی سند هست که در زمان مرمتش در دوران قاجار هر ۳۰ جلد آن در آستانه بوده است؛ اما اکنون ۱۸ جلد آن بیشتر نیست!
این مدرس هنر دانشگاه شهید باهنر در مورد چاره‌ی کار تاکید می‌کند، باید در وهله‌ی اول فهرست‌نویسی و ثبت دقیق شوند و در مرحله‌ی بعد به شکل خیلی حرفه‌ای و در قالب یک پژوهش دقیق معرفی بشوند. و همزمان شرایط نگهداری و ارائه و نمایش آن‌ها به شکلی باشد که از آسیب بیشتر آن‌ها جلوگیری کند و بعد فرصت مناسبی است که توریست‌های فرهنگی و حتی عادی و محققین خاص قرآن‌شناس را جذب ماهان بکنیم.
او حتی معتقد به حفظ این آثار در یک موزه‌ی مناسب است و می‌گوید:
به هرحال، حداقل باید شرایط ارائه و نگه‌داریشان را از این وضعیتی که الان دارند بیرون بیاوریم تا وضعیت بهتری پیدا کنند. این‌ها ارزش مادی بسیار بالایی دارند، جدا از ارزش هنری و معنوی آن‌ها؛ بعضی از نمونه‌های مشابه در حراج‌ها با قیمت بسیار بالایی به‌فروش می‌رود؛ در حالی‌که این‌جا هیچ امنیتی هم ندارند.
وی در ادامه می‌افزاید: من هم اکنون به صورت اجمالی آن‌ها را معرفی می‌کنم. ولی برای انتشار کاتالوگ باید فهرست‌نویسی بر مبنای نسخه‌شناسی دقیق صورت بگیرد که برای محققیندیگر هم قابل استفاده باشد. بنابراین باید کار حرفه‌ای و مفصل‌تر باشد. اما فعلا کار ما در حد تهیه‌ی فهرست و کلیات مشخصات است.
هاشمی‌نژاد بیان می‌کند: در کارگاه حافظه جهانی یونسکو که در کرمان برگزار شد، این نسخه‌ها را اجمالا معرفی کردم و مسئولان ذیربط پذیرفتند که این نسخه‌ها ارزش ثبت ملی دارند و به من گفتند که از نظر فنی معرفی‌شان کنم که ثبت ملی بشوند. وی با اشاره به این‌که دو نسخه از این مجموعه شرایط ثبت جهانی دارند، افزود: برای ثبت ملی یک شرایطی وجود دارد و برای ثبت جهانی هم شرایطی دیگر. این هنرمند خوش‌نویس کرمانی که بابت سرنوشت این نسخ ارزشمند نگران است می‌گوید: یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های نسخه‌های قرآنی در کشور در ماهان قرار دارد. این مجموعه یکی از سرمایه‌های مهم فرهنگی با ارزش مادی فراوان در استان و کشور است، که هیچ توجهی به آن نمی‌شود؛ هم از نظر معرفی و هم از نظر شرایط نگهداری و هم از نظر این‌که این مجموعه قابلیت جذب توریسم و محقق را دارد و قابلیت آن را دارد که به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم نسخه‌های قرآنی ماهان را معرفی کند. از بسیاری جهات از آن‌ها غفلت شده و این نسخه‌ها ناشناخته باقی مانده‌اند و هرنوع آسیبی هم احتمال دارد که به آن‌ها وارد بشود. وی در پایان یادآور می‌شود: من به سهم خودم وظیفه‌ام را نسبت به این مجموعه انجام داده‌ام. در سال گذشته بعد از فرایندی طولانی و طاقت‌فرسا به همراهی آقای دکتر صرفی به نمایندگی از پژوهشکده فرهنگ اسلام و ایران و با معرفی آقای دکتر طاهر رئیس محترم دانشگاه شهید باهنر، البته با لطایف‌الحیل موفق شدیم از اداره اوقاف اجازه‌ی عکاسی و مطالعه بر روی این نسخه‌ها را بگیریم که در هر حال جا دارد از مسئولین آن برای اجازه‌ی دسترسی به این نسخه‌ها تشکر کنم. و مدتی است کار پژوهشی آغاز شده است. در پی آن هستیم که دانشگاه شهید باهنر به طور جدی وارد ماجرا بشود، تا این مجموعه در ابعاد گوناگون معرفی شوند. من از بعد نسخه‌شناسی و خط و تزئینات در حال کار روی نسخه‌ها هستم، دوستان متخصص دیگری مشغول مطالعه روی ابعاد دیگر نسخه‌ها هستند اما هنوز موفق نشدیم مشارکت دانشگاه را برای انجام طرحی جامع به‌طور قطعی داشته باشیم. همزمان طرح معرفی را با این استدلال که موضوع استانی است و ارزش ملی نیز دارد به استاندار محترم ارائه کردم، اما بعد از رویت ایشان و یکی دو دستور کلی، طرح در چم و خم اداری در محاق است و هیچ اطلاعی هم از سرنوشت آن نمی‌دهند. با توجه به شرایط کلی احساس کردم احتمالا نباید پیگیر ماجرای تهیه‌ی کاتالوگی در شأن مجموعه باشم. اما وظیفه خود را در معرفی این نسخه‌ها به اشکال دیگر انجام خواهم داد.
