گزارش استقامت از وضعیت در معرض خطر مقبره مشتاقیه؛
ریزش کاشی‌های گنبد مشتاقیه!
اسماء پور زنگی آبادی : ریزش بخشی از کاشی‌های گنبد مشتاقیه این روزها اسباب نگرانی بسیاری از دوست‌داران میراث‌فرهنگی در استان کرمان شده است. مجتبی شفیعی، سرپرست میراث‌فرهنگی استان نیز می‌گوید که دو هفته پیش، از بنا بازدید کرده و دیده بخشی از کاشی‌ها فرو ریخته است.
قدمت مقبره مشتاقیه که به سه گنبد هم شهرت دارد، به اواخر صفویه و دوران قاجاریه برمی‌گردد و در ضلع جنوبی فلکه‌ای به همین نام در شهر کرمان واقع شده است. این سه گنبد بر فراز آرامگاه‌های مشتاق علیشاه، شیخ اسماعیل و کوثر علیشاه ساخته شده است. آثار تزیینی این بنا شامل کاشی‌کاری، نقاشی، گچبری، کاربندی و مقرنس بوده و دو گنبد آن کاشی و یک گنبد آن آجری است. به‌تازگی تصاویری از این بنا در فضای مجازی منتشر شده که نشان می‌دهد بخشی از کاشی‌های گنبد در حال ریزش است. از حجت‌الاسلام اسماعیل تدینی، مدیرکل اوقاف استان کرمان درباره‌ی این اتفاق در مشتاقیه پرسیدم.
او گفت که این اثر میراثی است و مسئولیت با (اداره کل) میراث‌فرهنگی است. تدینی افزود: «این بنا مثل یک منزل شخصی است که مالکیت، از آن اوقاف است و از آن استفاده می‌کند اما تعمیرات را آن‌ها انجام می‌دهند». وی با بیان این‌که اکثر بناهای میراثی مالکیت خصوصی دارد، اظهار کرد: «مثلا خانه‌ی اجدادی کسی است. میراث‌فرهنگی می‌گوید که من آن را مرمت می‌کنم، استفاده کنید ولی بدون اجازه‌ی میراث دخل و تصرفی در بنا نداشته باشید». مدیرکل اوقاف استان کرمان ادامه داد: «بنا اگر درآمدی دارد، متعلق به مالک خصوصی آن است ولی برای تعمیرات میراث می‌گوید که نباید دست بزنید». وی یادآور شد: «تعمیرات میراث هم هزینه‌بر و فنی است و ضوابط خاصی دارد که خود میراث باید انجام دهد».
شفیعی، سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی استان کرمان اما در پاسخ به این پرسش که برای مشتاقیه چه برنامه‌ای دارید؟ گفت: «حدود دو هفته پیش، از مشتاقیه بازدید کردم. کاشی‌های گنبد به‌ویژه ساقه‌ی گنبد نیاز جدی به مرمت دارد اما متاسفانه چون به آخر سال مالی رسیده‌ایم، اعتباری برای آن نداریم و نتوانسته‌ایم کارگاه مرمت را به‌سرعت راه‌اندازی کنیم». وی افزود: «اما در بودجه‌ی سال ۹۸ حتما این پروژه جزو اولویت‌های ما خواهد بود و به محض این‌که اعتبارات ابلاغ شود، اقدام خواهیم کرد. در تهران هم پیگیری کرده‌ایم و آقای طالبیان (معاون میراث‌فرهنگی کشور) هم در سفر اخیر خود از این بنا بازدید کردند و پیگیری برای جذب اعتبار ادامه دارد».
شفیعی اضافه کرد: «ولی مدیریت داخلی و نگهداری و نظافت این مقبره با اوقاف است و قاعدتا مشتاقیه یک‌سری درآمدهایی هم دارد که بخشی از آن باید در خود بنا هزینه شود». وی با بیان این‌که اینجا اوقاف باید به میراث‌فرهنگی کمک کند، یادآور شد: «میراث‌فرهنگی مسئولیت آثار بسیار زیادی را برعهده دارد و اعتبارات دولتی هم در این بخش پاسخگوی نیازها نیست تا آن‌طور که لازم است در بناهای تاریخی هزینه کنیم. در چنین شرایطی، انتظار می‌رود دیگر دستگاه‌های دولتی از جمله اوقاف که بناهایی را در اختیار دارند هزینه‌هایی را انجام داده و به ما کمک کنند تا به بهترین شکل ممکن مرمت و نگهداری شوند».
وی در پاسخ به این اظهارنظر مدیرکل اوقاف که می‌گوید مسئولیت مرمت مشتاقیه برعهده‌ی میراث‌فرهنگی است، گفت: «وظایف میراث‌فرهنگی براساس اعتباراتی است که دولت در اختیار ما می‌گذارد و بیش از توان مالی‌ای که داریم نمی‌توانیم کاری انجام دهیم».
سرپرست میراث‌فرهنگی استان افزود: «اداره کل اوقاف متولی موقوفات این مقبره است و درآمدهایی از این منبع دارد و معمولا در وقف‌نامه محل هزینه‌کرد درآمدها مشخص است و معمولا بخشی از آن برای نگهداری و عمران و توسعه‌ی خود مقبره مشخص شده که قاعدتا باید این درآمدهای بنا در محل خودش هزینه شود و این قابل قبول نیست که اوقاف درآمد از این مقبره داشته باشد ولی برای آن هزینه نکند».
شفیعی در پاسخ به این پرسش که چه چیزهایی جزو موقوفات این بنا هستند؟ اظهار کرد: «تا جایی اطلاع دارم بازار تره‌بار جزو موقوفات است و اگر بین درآمدهایی که این بازار دارد با هزینه‌هایی که این مقبره دارد مقایسه انجام دهیم، من فکر نمی‌کنم توقع بیجایی باشد که بخواهیم آن‌ها در مرمت مشتاقیه کمک کنند».
وی در پاسخ به این پرسش که آیا در این‌باره با اوقاف مذاکراتی داشته‌اید تا نسبت به مرمت بنای مشتاقیه اقدام کند؟ توضیح داد: «درباره‌ی این بنا و دیگر بناها تاکنون چندین‌بار با دوستان اوقاف مکاتبه و مذاکره کرده‌ایم. اخیرا دکتر فدایی، استاندار محترم پیگیر هستند تا مسائل این‌چنینی را از طریق سازمان مرکزی اوقاف پیگیری کنند و قرار است در سفری که آقای خاموشی به کرمان خواهند داشت در این حوزه تصمیمی اساسی گرفته شود».
شفیعی در پاسخ به این پرسش که تصاویر زیادی از حضور بازدیدکنندگان در گنبد مشتاقیه در فضای مجازی وجود دارد؛ چرا مانع تردد بازدیدکنندگان در بالای پشت‌بام گنبد مشتاقیه نمی‌شوید و اگر اتفاقی بیفتد چه‌کسی پاسخگوست؟ گفت: «مدیریت این بنا در اختیار اوقاف است و نگهبان و سرایدار دارد و ما دخالت‌های این‌چنینی در بنا نداریم. درباره‌ی این‌که کسی روی دیوارها یادگاری ننویسد یا بالای پشت‌بام نرود و صدمه‌ای به بنا نزند، مدیریت مجموعه باید اقدام کند».
وی یادآور شد: «حضور میراث‌فرهنگی در چنین بناهایی در حوزه‌ی مرمت است». وی اضافه کرد: «تا حالا هم هرچه مرمت در مشتاقیه انجام شده، از محل اعتبارات میراث‌فرهنگی بوده است اما کفایت نمی‌کند در حالی‌که مدیریت و درآمدهای بنا متعلق به اوقاف است».
با این‌حال، شفیعی اطمینان خاطر داد که مرمت این بنا جزو اولویت‌های میراث‌فرهنگی است وبه محض ابلاغ اعتبارات کارگاه مرمت مشتاقیه را فعال می‌کنند. وی در پاسخ به این پرسش که گفته می‌شود در بخشی از قسمت‌های بنا ترک‌هایی ایجاد شده است، آیا کل بنا را مرمت می‌کنید یا فعلا فقط گنبد؟ توضیح داد: «ما مجموعه‌ی عملیات مرمتی را که این بنا نیاز دارد، اولویت‌بندی کرده‌ایم که کاشی‌های گنبد و استحکام‌بخشی ضلع جنوبی مقبره در اولویت بالاتری قرار دارد که تاکنون کار خاصی در این ضلع از بنا انجام نشده است».
