گزارشی از وضعیت ایمنی بازار در برابر خطر آتش‌سوزی؛
ایمنی بازار در حد صفر است!
گروه جامعه ـ زخم آتشی که سال ۸۹ بر جان بازار تاریخی کرمان افتاد و کاروانسرای تاریخی جر با قدمت قاجار را بر زمین انداخت هنوز تازه است وقتی که رهگذران از حاشیه‌ی بازار کفاش‌ها عبور می‌کنند و آوار این کاروانسرا را می‌بینند. اما آیا می‌توان گفت که با پشت سر گذاشتن این تجربه، اکنون بازار کرمان از خطر آتش‌سوزی رسته و ایمن شده است؟ آن‌طور که مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری کرمان می‌گوید؛ با وجود اقداماتی که برای ایمن‌سازی بازار طی این سال‌ها انجام شده هنوز و همچنان این دغدغه پابرجاست.
مردادماه ۸۹، جرقه‌ی آتش‌سوزی کاروانسرای جر به‌دلیل ایجاد اتصالی در سیم‌های برق یک دستگاه پنبه‌زنی زده شد و از آنجا که حجره‌های این کاروانسرا به‌عنوان انبار پشم و پنبه مورد استفاده قرار گرفته بودند آتش در مدت کوتاهی شعله کشید و کل کاروانسرا را درگیر کرد. مدیرعامل وقت سازمان آتش‌نشانی گفته بود که کارگران توان خاموش کردن آتش را نداشته‌اند و پس از این‌که آتش گسترش یافت، چندین دقیقه را هم صرف اطلاع‌رسانی به دیگر افراد کرده بودند و در این دقایق آتش به مرحله‌ای رسیده بود که امکان کنترل آن توسط مردم وجود نداشت. علی کردی همچنین گفته بود نکته‌ی قابل توجه در این آتش‌سوزی این بوده که حتی یک کپسول آتش‌نشانی هم در راسته‌ی بازار پنبه‌فروشان وجود نداشت و مردم هم برای اطفاء حریق آگاهی لازم را نداشتند!
آتش کاروانسرای جر همه را غافلگیر کرد و در نهایت وقتی کنترل آن از دست آتش‌نشانان خارج شد، فرمان ورود لودرها به این کاروانسرا صادر شد و آتش را با خشت و خاک این بنای تاریخی فرو نشاندند که آوار آن هنوز در گوشه‌ای از مجموعه بازار تاریخی کرمان مشاهده می‌شود. این حادثه، همچنان یکی از تلخ‌ترین حوادث در شهر کرمان است که اگرچه خوشبختانه جان کسی را نگرفت اما در کنار خسارات مالی زیادی که به‌دنبال داشت، یکی از کاروانسراهای ارزشمند بازار کرمان را هم نابود کرد.
پس از آن، شهرداری کمی جدی‌تر از گذشته به موضوع انبارداری غیراصولی و سیم‌کشی‌‌های برق در این مجموعه‌ی تو در تو و به هم پیوسته پرداخت اگرچه هنوز نتوانسته کار را به جایی برساند که بتوان گفت بازار کرمان کاملا ایمن شد».
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی کرمان درباره‌ی آخرین وضعیت ایمنی بازار کرمان و آمادگی در برابر آتش‌سوزی‌های احتمالی به «فردای‌کرمان» می‌گوید: «برای ایمنی بازار کرمان و محدوده‌ی اطراف آن اقداماتی را انجام داده‌ایم اما این محدوده همچنان پتانسیل خطر دارد». علی عسکری می‌افزاید: «در مجموعه‌ی بازار کرمان، شیرهای هیدرات یا همان برداشت آب آتش‌نشانی را افزایش داده‌ایم و اکنون ۲۰ شیر در بازار داریم». وی ادامه می‌دهد: «همچنین، آموزش اطفای حریق و امداد و نجات به بازاریان داده شده و بازدیدهای دوره‌ای نیز برای بررسی وضعیت ایمنی بازار انجام می‌دهیم».
وی می‌گوید: «با این وجود، همچنان نگرانی‌هایی وجود دارد. انبارهای غیراصولی در بازار و اطراف بازار زیاد است و این مکان‌ها پتانسیل خطر دارند».
عسکری تصریح می‌کند: «لازم است در بازار کپسول‌های اطفای حریق وجود داشته باشد». وی اضافه می‌کند: «در بازدیدهایی که انجام شده، سیستم‌های بر‌ق‌رسانی داخل مغازه‌ها اکثریت با مشکل مواجهند و ضروری است برای این وضعیت چاره‌ای اندیشیده شود». وی می‌گوید: «البته سیستم‌های برق ورودی و خروجی بازار و معابر اصلی اصلاح شده است». در همین‌حال، سعید حاج‌مرادعلی، یکی از دو هیات امنای راسته‌بازار ارگ تا حمام گنجعلیخان در گفت‌وگو با «فردای‌کرمان» این سوال را مطرح می‌کند: آموزش‌های آتش‌نشانی را به چه کسانی داده‌اند؟ او می‌گوید: «ما که تاکنون ندیده‌ایم آتش‌نشانی به کسی از بازاریان آموزش داده باشد!». او اضافه می‌کند: «تنها چند سال پیش که بازار را بازسازی می‌کردند یک کد ایمنی به ما داده‌اند که نمی‌دانیم چه استفاده‌ای دارد».
وی همچنین درباره‌ی شیرهای آتش‌نشانی در بازار که مدیرعامل آتش‌نشانی به آن اشاره کرد، توضیح می‌دهد: «در راسته‌ی بازار ارگ تا گنجعلیخان تنها دو شیر آتش‌نشانی وجود دارد که یکی ابتدای بازار از سمت ارگ است و دیگری در فاصله‌ی دورتری از شیر اول و در میدان گنجعلیخان قرار دارد».
او نیز از وضعیت سیم‌کشی برق داخل مغازه‌های بازار نگران است و می‌گوید: «سیم‌کشی برق اکثر مغازه‌های بازار مربوط به ۴۰،۵۰ سال قبل است مگر موارد معدودی که در مغازه‌ای بازسازی و تعمیراتی صورت گرفته و سیم‌کشی برق هم اصلاح شده باشد». حاج‌مرادعلی یادآور می‌شود: «با وضعیت اقتصادی که اکنون وجود دارد و در شرایطی که بازاریان در تامین اجاره‌ی مغازه و دخل و خرج‌شان هم مانده‌اند کسی به فکر اصلاح سیم‌کشی برق مغازه‌اش نیست. بخواهند هم این کار را انجام دهند با این قیمت‌هایی که لوازم الکتریکی دارد توان آن را ندارند».
عضو هیات امنای بازار تاریخی کرمان هم با تایید وجود انبارهای غیراصولی متعدد در بازار کرمان و اطراف آن و نگرانی نسبت به این وضعیت، می‌افزاید: «در کل بازار کرمان شاید دو نفر کپسول آتش‌نشانی داشته باشند!». او می‌گوید: «هزینه‌ی خرید این کپسول‌ها زیاد است و کسی با این رکودی هم که در بازار وجود دارد رغبتی برای فکر کردن به این مسائل ندارد».
حاج مرادعلی می‌گوید: «چند سال پیش کانالی برای تاسیسات بازار احداث کردند که بخش عمده‌ی آن در اختیار اداره برق و مخابرات و آب است در صورتی‌که انتظار می‌رفت برای شیرهای آتش‌نشانی هم در این سیستم جدید فکری می‌کردند». عضو هیات امنای بازار تاریخی اظهار می‌کند: «با وجود تهدیداتی که در بازار وجود دارد، بازاریان کرمان بیمه‌ی آتش‌سوزی نیستند. تا چند سال پیش، بیمه‌ای به‌نام اصناف وجود داشت که مواردی از جمله زلزله، سیل، سرقت و آتش‌سوزی را پوشش می‌داد. این بیمه اما چند سالی است که قطع شده و الان فقط بیمه‌ی زلزله برای بازاریان وجود دارد».
یوسف جعفری، رئیس اتاق اصناف کرمان درباره‌ی ایمنی بازار کرمان در برابر آتش‌سوزی تصریح می‌کند: «متاسفانه ایمنی بازار از این نظر صفر است و خدای نکرده اگر اتفاقی بیفتد معلوم نیست خسارات آن چه ابعادی پیدا کند». وی درباره‌ی آموزش‌هایی که مدیرعامل آتش‌نشانی می‌گوید به بازاریان ارائه شده است، اظهار می‌کند: «من در جریان چنین آموزش‌هایی نیستم». جعفری می‌افزاید: «فرض کنیم این آموزش‌ها در حد استاندارد ارائه شده اما مگر آموزش بازاریان مشکل را حل می‌کند؟».
او ادامه می‌دهد: «اصلا بیایند یک مامور آتش‌نشانی حرفه‌ای به‌صورت تمام وقت در بازار کرمان مستقر کنند آیا مشکل حل می‌شود؟ وقتی که نه امکانات کافی در بازار وجود دارد و نه دسترسی!».
رئیس اتاق اصناف کرمان نیز با ابراز نگرانی از وجود انبارهای غیراستاندارد در بازار و اطراف آن می‌گوید: «در گذشته، بخشی از بازار کرمان به‌دلیل وجود انبار غیراصولی آتش گرفت و اگر آقای سیف‌الهی شهردار وقت این ریسک را نپذیرفته بود که کاروانسرای جر را تخریب کنند تا آتش مهار شود معلوم نیست چه بر سر بازار می‌آمد». جعفری با بیان این‌که بازار کرمان مشکلات زیادی دارد، اظهار می‌کند: «ما به‌عنوان اتاق اصناف در حوزه‌ی ایمنی بازار و مقوله‌ی آتش‌سوزی و انبارهای غیراصولی وظیفه‌ای نداریم اما اگر شهرداری و استانداری به موضوع انبارداری در بازار و سایر مشکلات آن ورود کنند ما نیز آمادگی داریم تا حمایت و همکاری کنیم تا خطر از بازار دور شود».
اگرچه بازار کرمان، پس از آتش‌سوزی کاروانسرای جر و طی چند سال اخیر با حادثه‌ی بزرگ آتش‌سوزی روبه‌رو نشده اما آن‌طور مشخص است این مجموعه‌ی به هم پیوسته ایمنی و آمادگی چندانی در برابر حوادث احتمالی ندارد و همچون آتشی در زیر خاکستر پنهان مانده است. با این وضعیت چه باید کرد؟
