کاشی‌های خیال‌انگیز حمام گنجعلیخان
محمد لطیف‌کار: بیشتر کسانی که به هر دلیل به کرمان سفر می‌کنند، اگر چند ساعتی وقت داشته باشند، حتما سراغی از حمام گنجعلیخان می‌گیرند. این حمام در ضلع جنوبی میدان گنجعلیخان و در ابتدای ورود به بازار بزرگ کرمان قرار دارد، و توسط استاد سلطان محمد معمار یزدی در عصر صفوی ساخته شده است.
این حمام شاید دیدنی‌ترین حمام ایران باشد. بخش مهمی از جذابیت آن، مربوط به مجسمه‌هایی است که در بخش سربینه‌ی حمام قرار گرفته‌اند. دور تا دور، روی شش سکو، تقریبا همه‌ی طبقات اجتماعی در یک روز به حمام آمده‌اند!
هرکس تنها یک‌بار این حمام را ببیند، بعید است این مجسمه‌ها را از یاد ببرد. با این وصف اگر گمان کنیم همه‌ی ارزش و زیبایی این حمام محدود به همین مجسمه‌هاست، به سایر ویژ‌گی‌های فرهنگی و هنری به کار رفته در این بنای تاریخی، جفا کرده‌ایم.
در کتاب مجموعه مقاله‌ی «گنج سلطان، به کوشش دکتر مهدی مکی‌نژاد»، آمده است: حمام گنجعلیخان دارای گچ‌بری، نقاشی برگچ، کاشی‌کاری منقوش زیرلعابی، کاشی کاری معقلی و حجاری، از جمله آرایه‌های نقش بسته براین بنا هستند.
مدت‌ها بود با خود عهد کرده بودم سر فرصت و در یک زمان خلوت بروم و بار دیگر این نقوش را ببینم. جمعه‌ی گذشته که حمام خلوت بود رفتم، و از تماشای سادگی و زیبایی دیوارها و نقوش کاشی‌ها و نوازنده‌هایی که بر دیوار این حمام هست به وجد آمدم.
راست‌اش نمونه‌ها برای نشان دادن تصویر آن‌ها، به قدری زیاد است که دراین مجال کوتاه نمی‌توانم به همه‌ی آن‌ها بپردازم. از سوی دیگر، برای معرفی و درک بیشتر این نقاشی‌ها و آثار فرهنگی، به نیروی تخصص و منتقد هنری نیاز داریم، و این کار از عهده‌ی من ساخته نیست.
خوب است این را هم اضافه کنم که، جای جای دیوارهای حمام، سرشار این کاشی‌ها و نقوش آن‌ها هرگز تو را رها نمی‌کنند. در این‌جا حتی تصویرهای شکسته هم قیمت دارند، و جای خالی کاشی‌هایی که موقع مرمت، با سیمان یا گچ پر شده است را می‌توانی با تخیل خود تصور کنی و از این تماشا لذت ببری؛ عجیب است که این شکسته‌ها رغبت را به تماشا و اهمیت این مجموعه‌ی عالی افزودن می‌کنند. اگر با اغراق نگویم حتی این جاهای خالی می‌تواند یک تکاپوی خیالی و فرهنگی بین تو و این حمام و روزگار سپری شده‌اش را در ذهن‌ات بنشاند. هیچ اعتنایی نکنید که قبلا این‌جا را دیده‌اید، لطفا بروید دوباره ببینید. برای بار دهم و بیستم هم بروید!
