در باب بی‌توجهی به آثار تاریخی و فرهنگی کرمان
عذر بدتر از گناه تخریب بنای تاریخی
محمد لطیف‌کار: چند روز پیش، ویدیویی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد بنای تاریخی تخت درگاه قلی‌بیگ در داخل شهر کرمان توسط افرادی که هویت آن‌ها معلوم نبود، و گویا از معتادان متجاهر یا بی‌خانمان‌هایی که در آن‌جا سکنی گزیده بودند، آسیب دیده و آن‌ها دست به تخریب فاجعه‌آمیز بنا زده‌اند.
این فیلم یک دقیقه‌ای که ظرف چند ساعت، احساسات دوست‌داران میراث فرهنگی کرمان را جریحه‌دار کرد، روز بعد اما واکنش خونسردانه‌ی معاون میراث فرهنگی استان کرمان را به دنبال داشت.
به نوشته‌ی ایسنا، «مجتبی شفیعی می‌گوید: حفظ و حراست عمارت درگاه قلی‌بیگ کرمان منوط به داشتن متولی و کاربری مناسب است که به زودی در این رابطه تصمیم‌گیری می‌شود. هم‌اکنون در حال رایزنی با دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط نظیر شهرداری و همچنین بخش خصوصی هستیم که به محض حصول نتیجه، اطلاع‌رسانی لازم انجام خواهد شد. او با اشاره به این‌که این بنای تاریخی تاکنون چند بار مرمت شده، اما به دلیل موقعیت مکانی‌اش باز هم آسیب دیده است، می‌افزاید: پس از تصمیم‌گیری و حضور فیزیکی متولی، این بنا ساماندهی و برای افرادی که به این بنا آسیب زده‌اند، ناامن خواهد شد».
خاطرم هست دو ماه قبل که خانه‌ی تاریخی و ارزشمند تیمو در کرمان، با لودر تخریب شد و به کلی از روی زمین محو گردید، میراث فرهنگی ادعا کرد این خانه ثبت ملی نشده بود، بنابراین میراث کوتاهی نکرده است. و دیدیم که تخریب این خانه هفته‌ها کرمان را در مرکز توجه و سرزنش افکار عمومی جهان قرار داد، اما دیگر کاری از کسی ساخته نبود، و با گذشت دوماه از آن اتفاق شوم، ظاهرا موضوع مثل همیشه فراموش شده، و فیصله پیدا کرده است!
درباره‌ی تخت درگاه قلی‌بیگ این‌بار اما میراث بهانه‌ی تازه‌ای مطرح کرده، و نداشتن متولی را علت این تخریب دانسته است. به گمان من، واکنش میراث فرهنگی نه تنها خونسردانه، که عذر بدتر از گناه است. این نوع پاسخگویی در حالی عنوان می‌شود که کرمان با بناهای تاریخی‌اش هنوز به عنوان یک شهر تاریخی و فرهنگی شناخته می‌شود. نمی‌دانم واقعا به تبعات از دست دادن این تعداد اندک اثر تاریخی با ارزش اندیشیده‌ایم یا نه؟ اصلا فرض می‌کنیم این بنا متولی نداشته، و به همین دلیل هم دچار آسیب شده است، پرسش من این است، مگر پیدا کردن متولی و بخش خصوصی برای نگهداری از آن، برعهده‌ی چه کسی یا کدام نهاد است؟ مگر غیر از این است که مسئولیت حفاظت از آثار و بناهای تاریخی اصولا بر عهده‌ی میراث فرهنگی کشور، و نظارت بر این آثار، جزو وظایف ذاتی این وزارت‌خانه است؟ پس چگونه است که این بنای تاریخی ثبت شده در داخل مرکز استان، این چنین مورد هجوم و بی‌مهری قرار می‌گیرد؟
محمد دانشور مولف کتاب از قلعه دختر تا دقیانوس درباره‌ی این بنای تاریخی می‌نویسد: «تخت درگاه قلی‌بیگ عمارتی است که در جنوب شرقی شهر کرمان قرار دارد. این مکان مقبره‌ی یکی از نوادگان بیرام‌بیگ به نام درگاه قلی‌بیگ از امرای اواخر دوره‌ی صفویه و رئیس ایل افشار در کرمان است. وی، تنها فرد معروف افشار بود که طی ۱۵۰ سال بعد از گنجعلیخان نامش بر سر زبان‌ها بوده است».
دانشور در ادامه با نقلی از دکتر باستانی پاریزی می‌نویسد: «درگاه قلی‌بیگ در کرمان موقعیت مناسبی به دست آورد و قسمتی از سرآسیاب فرسنگی را جزو املاک خود ساخت. وی در جوار باغ بیرم‌آباد، در دل کوه ساختمان زیبایی به وجود آورد و در پایین کوه نیز دریاچه‌ای ایجاد نمود و آب سرآسیاب فرسنگی را با مجرایی که در دل سنگ کنده بود به پایین دریاچه رساند، که آثار دریاچه هنوز در کنار تخت باقی است».
شایان ذکر است این بنا با شماره‌ی ۳۶۳۵ در اسفندماه ۱۳۷۹ به ثبت ملی رسیده است.
