معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در گفت‌وگو با استقامت
میراث فرهنگی مناطق ممنوعه را معرفی نمی‌کند!
سرمایه‌گذاران ناتوان مانع توسعه معدنی هستند
فعالیت معدن‌کاری کوه‌شا دوباره بررسی می‌شود
ستاره آیین روشن – معاون امور معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان در گفت‌وگوی تلفنی با استقامت آخرین وضعیت معادن زغالسنگ استان، معدن کوه‌شاه، معدن رودفرق عنبرآباد و کرومیت اسفندقه را شرح داد.
مهدی حسینی‌نژاد همچنین در مورد برخی مسائل دیگر این حوزه گزارشی داد که در ادامه می‌خوانید:
آقای مهندس! ممکن است تصویری از وضعیت کنونی بخش معدن استان و سهم و نقش آن در اقتصاد استان ارایه بفرمایید؟
استان کرمان با استخراج ۲۱ درصد از کل مواد معدنی کشور، دارا بودن ۴۳ درصد ارزش تولیدات مواد معدنی و وصول ۴۶ درصد از حقوق دولتی کل کشور، مقام اول کشور را به خود اختصاص داده است. نزدیک به ۶۲ میلیون تن انواع مواد معدنی در سال استخراج می‌شود که حدود سه هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان ارزش تولیدات معدنی ما بوده و نزدیک به ۲۰۰ میلیارد تومان وصول حقوق دولتی در استان اتفاق می‌افتد. در استان ۳۷۵ پروانه بهره‌برداری معادن داریم که حدود ۴۲ نوع ماده معدنی را شامل می‌شود. ظرفیت استخراج استان حدود چهار و هفت دهم میلیارد تن است. با توجه به وجود زون‌های زمین‌شناسی مهمی که در استان داریم و احتمال وجود ذخایر بیش‌تر در استان، افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش بسیار مورد نیاز است.
یکی از موانع اصلی توسعه‌ی بخش معدن در استان، بی‌توجهی به حوزه‌ی اکتشاف بوده است. چرا در این بخش درجا زدیم؟
اکتشاف، مهم‌ترین اصل در حوزه‌ی معادن بوده که اگر به خوبی انجام شده بود، قطعا سرمایه‌گذاری در بخش فرآوری و بهره برداری از این معادن نیز رشد پیدا می‌کرد. اکتشافات سیستماتیک استان و حتی کشور ما به ۵۰ سال قبل برمی‌گردد. سرمایه‌گذاری طی سال‌های متمادی انجام نشد تا ذخایر شناسایی و استخراج انجام بشود. در این دولت اما، سازمان سیاست‌هایی دنبال کرد تا مسائل و مشکلاتی که در سال ۸۹ تا ۹۲ ایجاد شده بود را رفع کند؛ در این سال‌ها به واسطه‌ی قوانین و آیین‌نامه‌های موجود در حوزه معدن ۹۹ درصد مساحت استان بلوکه شده و افراد فاقد صلاحیت فنی و مالی که به این حوزه ورود کرده بودند؛ نه تنها اکتشافی انجام ندادند بلکه کار را در این بخش قفل هم کردند! ما این نقطه ضعف را به نقطه‌ی قوت تبدیل کردیم. اطلاع دارید که اکتشاف طبق قانون به عهده‌ی سازمان زمین‌شناسی و ایمیدرو گذاشته شده، در سال ۹۰ همه‌ی استان‌ها بیش از ۲۰ درصد از مساحت خود را در قالب دو پهنه تعریف کرده بودند تا به این سازمان‌ها واگذار کنند اما این سازمان‌ها بودجه‌ی مناسبی را نداشتند. ما بر اساس قانون و با پیگیری‌هایی که انجام شد، آمدیم دو پهنه که حدود ۳۰ هزار کیلومتر مربع مساحت استان را شامل می‌شود، شکسته و به ۲۳ پهنه تبدیل کردیم تا شرکت‌هایی که توان مالی و فنی خوبی در بخش خصوصی و دولتی و تعاونی داشتند از آن استفاده کنند. خوشبختانه الان ۱۴ تا از این پهنه‌ها را واگذار کردیم که حدود ۱۶ هزار کیلومتر مربع مساحت استان است. هشت پهنه هم با توجه به این‌که مسائل زیست محیطی داشت، با پیگیری جناب استاندار و سازمان مسائلش رفع شده و برای واگذاری آن، فراخوان دادیم.
در مورد معادن غیرفعال استان ممکن است توضیح بدهید که چرا فعالیت نمی‌کنند؟
یکی از مشکلاتی که در حوزه‌ی معدن وجود دارد این است که عموما معادن ما کوچک مقیاس هستند. با توجه به افت شدید قیمت جهانی مواد معدنی، این معادن دچار مشکل می‌شوند. ما ارزش تولیدات معدنی استان از سال ۸۹ تا ۹۴ را بررسی کردیم و متوجه شدیم که ۶/۹۹ درصد از ارزش تولیدات ما مربوط به پنج کمپانی بزرگ مس، گل‌گهر، زغالسنگ، جلال‌آباد و کرومیت اسفندقه و چهار دهم درصد در ۳۷۰ معدن دیگر استان است! این نشان می‌دهد معادن در اشل کوچک خیلی جواب نمی‌دهند در دنیا هم این مساله اثبات شده است. از طرفی، طبق قانون معادن، اگر معدنی فعالیت نمی‌کند، باید صاحب پروانه حتما اعلام تعطیلی کند اگر نکند، باید حقوق دولتی را از او وصول کنیم. بر این اساس، درخواست تعطیلی‌هایی که الان برای سازمان آمده، ۱۵ تا ۲۰ درصد کل پروانه‌هاست و این یعنی تعطیلی آن‌چنانی در معادن نداشتیم.
در حال حاضر مهم‌ترین موانع سرمایه‌گذاری در بخش معدن استان چه هستند؟
یکی از چالش‌های جدی این بخش، قوانین و آیین‌نامه‌های موجود در حوزه‌ی معدن است. قانون خوب و محکمی داریم اما آیین‌نامه‌ها سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی معدن را دچار مشکل کرده است. چالش بعدی ورود افراد فاقد توان فنی و مالی به این حوزه است. سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی معدن دارای ریسک بالایی است اما افرادی ورود کردند و بعد از ورود متوجه هزینه‌های بالای این کار شدند و عموما نتوانستند. این افراد، ادامه‌ی فعالیت سرمایه‌گذاران واقعی را هم دچار مشکل کرده‌اند.
چالش دیگری که استان ما دارد، بلوکه کردن بخش زیادی از مساحت استان توسط دستگاه‌های دولتی مثل سازمان انرژی اتمی، محیط زیست است که ۴۰ درصد مساحت استان را بلوکه کرده‌اند و امکان اکتشاف خوب را از ما گرفته‌اند.
آقای حسینی‌نژاد! از نظر شما، مهم‌ترین مشکل معادن زغالسنگ ما چیست؟
زغال ما شرایط خاصی دارد. از ۲۲ هزار اشتغال حوزه‌ی معدن، حدود هفت هزار نفر آن در بخش زغال است؛ اما استخراج ماده‌ی اولیه‌ی زغال، ارزش آن‌چنانی برای بهره‌بردار ندارد و ارزش اصلی در صنایع فرآوری است که متاسفانه به این موضوع توجه نشده است. سرمایه‌گذاری بیش‌تر در استخراج ماده و فرستادن آن به ذوب آهن اصفهان بوده است. الان با کک‌سازی و فولادهایی که در حال ساخت هستند، مشکل قیمت زغالسنگ رفع خواهد شد. مساله‌ی مهم دیگر این است که به دلیل ساختار زمین‌شناسی استان، امکان استخراج تمام مکانیزه در معادن زغال ما وجود ندارد در حالی که در دنیا و استان‌های دیگر کشور استخراج مکانیزه صورت می‌گیرد. استخراج سنتی باعث بالا رفتن قیمت تمام شده‌ی زغال ما نسبت به دنیا و استان‌های همجوار شده و معادن را دچار چالش‌های جدی کرده که تعدادی هم تعطیل شده است.
یکی از معادن پرحاشیه‌ی استان، معدن رودفرق عنبرآباد است که میراث فرهنگی مانع ادامه‌ی فعالیت آن شده است. بالاخره بخش معدن با میراث فرهنگی چه می‌خواهد بکند؟
ببینید؛ طبق ماده ۲۴ قانون معادن، دستگاه‌هایی که برای شروع فعالیت‌های معدنی از آنها باید استعلام شود، مشخص شده، ضمن این‌که قانون همین دستگاه‌ها را هم موظف کرده که مناطق حفاظت شده‌ی خود را به وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کنند. همین الان که من دارم با شما صحبت می‌کنم، هنوز میراث فرهنگی مناطقی که در آن احتمال وجود ابنیه‌ها و آثار تاریخی هست را به ما اعلام نکرده است. البته سال گذشته چند منطقه را اعلام کردند که در حال بررسی است.
ماجرای معادن کرومیت اسفندقه چیست؟ آنجا دقیقا دارد چه اتفاقی می‌افتد؟ صحت دارد که مردم سنگ معدن را داخل گونی می‌ریزند و به فروش می‌رسانند؟
کرومیت اسفندقه یکی از معادنی است که سابقه‌ی استخراج تاریخی حدود ۶۰ ساله دارد. متاسفانه از همان زمان قرار بوده که صنایع فرآوری سنگ معدن را در خود اسفندقه داشته باشیم اما هنوز هم این اتفاق نیفتاده است.
چرا؟
چون شرکت معادن اسفندقه رغبت ندارد. الان این شرکت با چهار پروانه بهره‌برداری در حال فعالیت است. برای مابقی محدوده هم، شرکت از سال ۸۵ تا ۹۱ درخواست‌هایی داده اما چون نتوانسته کار کند، پروانه‌ها باطل شد. ما موظفیم از طریق مزایده این محدوده‌ها را واگذار کنیم؛ سال گذشته این کار را انجام دادیم و اکنون قرارگاه خاتم‌الانبیاء دارد کارهای اداری برای شروع اکتشاف را انجام می‌دهد. اما تا وقتی مراحل اداری طی شود، احتمال برداشت غیرمجاز وجود دارد و متاسفانه هنوز دارد اتفاق می‌افتد.
مردم محلی این برداشت‌ها را انجام می‌دهند؟ سنگ‌ها را کجا می‌فروشند؟
عموما نمی‌توان گفت افراد محلی دارند این کار را انجام می‌دهند. ببینید؛ ما یک رصدی در سال ۹۳ در مورد شرکت معادن اسفندقه انجام دادیم و متوجه شدیم که متاسفانه بالای ۱۲۰ پیمانکار دارند برای این شرکت کار می‌کنند که عمدتا هم افراد محلی هستند که ممکن است تخصص کافی برای حفظ ذخایر و ایمنی معادن را هم نداشته باشند. از طرفی، به واسطه‌ی زیاد بودن تعداد پیمانکاران، خود شرکت نظارت کافی روی فعالیت آنها نداشت و در نتیجه، برداشت‌های غیرمجاز در سال‌های قبل بیش‌تر شده بود اما با اخظارهایی که داده شد، شرکت در حال اصلاح سیستم پیمانکاری خود است.
یکی دیگر از معادن پر سر و صدای استان، کوه‌شاه بوده است. معدن‌کاری کوه‌شاه کلا منتفی شد؟
ما طبق قانون موظفیم در زمان صدور پروانه‌ی معدن، از دستگاه‌های متولی استعلام کنیم. در مورد کوه‌شاه، استعلامات انجام شده و محیط زیست موافقت کرده است. اما کوه‌شاه چون منطقه‌ای حساس از لحاظ زیست محیطی است؛ اواخر سال ۹۱ و اوائل ۹۲ دستگاه‌های متولی از جمله آب منطقه‌ای، محیط زیست، منابع طبیعی، دانشگاه علوم پزشکی به اتفاق سازمان صنعت، معدن و تجارت به واسطه‌ی حساست موضوع، مجدد آنجا را رصد کردند و در نتیجه‌ی آن، مخالفت‌هایی روی ادامه‌ی فعالیت معدن شد که از لحاظ قانونی باید مورد توجه قرار گیرد. اخیرا اما در کارگروه رفع موانع تولید استان با حضور معاون محترم استاندار بحث معدن کوه‌شاه را مطرح کردیم و قرار شد جلسه‌ی دیگری با حضور آقای استاندار داشته باشیم تا در خصوص ادامه‌ی فعالیت معدن کوه‌شاه بررسی صورت گیرد.
آقای مهندس! در جریان سفر رییس‌جمهور یکی از مطالبات جدی بخش خصوصی، تشکیل شورای استانی معدن بود. آیا پاسخ مثبتی به این درخواست داده شد؟ قرار است این شورا چه بکند؟
کرمان یکی از سه استان پایلوت اقتصاد مقاومتی است که در این راستا، بخشی از وظایف و اختیارات مرکز به استان واگذار می‌شود؛ در مورد شورای استانی معدن هیات دولت موافقت کرده که چارچوب سیاست‌های اصلی شورای عالی معادن به استان‌ها ابلاغ بشود.
امکان تشکیل خود شورای عالی معادن با توجه به قانون در استان وجود ندارد اما شورای عالی موافقت کرده که کمیته‌ی مشابه آن شورا را در استان داشته باشیم تا مشکلات و مسائل بخش معدن را آنجا بررسی کنیم.
شبیه کمیته رفع موانع تولید؟
کمیته رفع موانع تولید مصوبه‌ی دولت است؛ اما شورای عالی معادن جایگاه قانونی دارد.
