اولین کارگاه تولید شال سنتی رسما آغاز به‌کار کرد؛
رونمایی شال امیری کرمان
گروه جامعه ـ صنعتِ سنتیِ شال کرمان از میان خاکستر خود برخاست و کارگاهی که به این منظور در کرمان ایجاد شده، پس از دو سال کار آزمایشی از پنجشنبه‌ی گذشته فعالیت خود را به‌طور رسمی آغاز کرد. در جریان بازدید استاندار و جمعی از مقامات از این کارگاه؛ ضمن بررسی مسائل و مشکلات این واحد تولیدی، اعلام شد که به‌زودی در مناطق هشت‌گانه‌ی اقتصاد مقاومتی در استان نیز کارگاه‌های تولید شال راه‌اندازی خواهد شد.
به گزارش استقامت، پیشینه‌ی شالبافی در کرمان به قرن‌ها پیش می‌رسد اما این شال در دوران قاجار به چنان شهرت و رونقی می‌رسد که ژولین دو روششوار فرانسوی در خاطرات خود می‌نویسد: «شهر کرمان آمادگی دارد که به یک شهر بزرگ بازرگانی و صنعتی تبدیل شود چراکه در مرز بلوچستان و سیستان قرار دارد و پشم گوسفندان این دو ایالت به کرمان می‌آید و ماده‌ی خام برای کارگاه‌های شالبافی و پارچه‌بافی است».
در آن دوران، شال کشمیر نیز اسم و آوازه‌ای داشته اما آن‌طور که در کتب تاریخی آمده ظرافت شال کرمان و تنوع رنگ و طرح آن در حدی بوده که شال کرمان را مرغوب‌تر و پرطرفدارتر از کشمیر شناسانده است.
محمدعلی گلاب‌زاده؛ پژوهشگر تاریخ و مدیر مرکز کرمان‌شناسی روز پنجشنبه در محل کارگاه تولید شال کرمان گفت: «این صنعت دستی ضمن این‌که ریشه در عمق تاریخ و فرهنگ ما دارد؛ یک بحث مفصل سیاسی، اجتماعی دارد. هیچ صنعت دستی به اندازه‌ی شال نمی‌توانید پیدا کنید که بر مسائل اجتماعی و سیاسی ما تاثیر داشته باشد». او از میرزا رضای کرمانی یاد می‌کند و می‌افزاید: «یکی از شغل‌های میرزا رضا؛ شالبافی و شال‌فروشی بود».
همچنین؛ به گفته‌ی مدیرکل فنی و حرفه‌ای استان کرمان در کوچه‌ی دیلمقانی و در مجاورت پرورشگاه؛ بقایای یک ساختمان تاریخی وجود دارد که محل شالبافی بوده است. جهانگیری در این‌باره گفت: «این ساختمان که ظاهرا در سال ۱۳۰۴ ساخته و سال ۱۳۱۸ تمام شده، قبلا محل شالبافی بوده؛ بازنشستگان این کارگاه نیز هنوز در قید حیات هستند. اگرچه دیگر مثل گذشته، توان شالبافی ندارند».
شال کرمان آوازه خود را بازیابد
با گسترش تولیدات صنعتی و نبود توان رقابت بین انواع سنتی آن و همچنین نگاه موزه‌ای نسل جدید به صنایع‌دستی؛ شال کرمان نیز همچون دیگر تولیدات سنتی روز به روز کم‌فروغ‌تر شد و کار به آنجا رسید که جز در کتا‌ب‌های تاریخ، نامی از این صنعت پرطمطراق کرمانی‌ها باقی نماند. استاندار کرمان اما از ابتدای حضور خود در این مسئولیت؛ یکی از اولویت‌های خود را احیای این هنر ـ صنعت نامدار قرار داد. خود او روز پنجشنبه در محل کارگاه شالبافی کرمان ماجرا را این‌طور تعریف کرد: «یک‌بار بازدیدی از روستای هوتک داشتیم؛ پیرمردی را دیدم که در میدان روستا ایستاده بود. از او پرسیدم شغل‌تان چیست؟ گفت: شال‌باف بود‌ه‌ام و اکنون نیز گاهی این کار را انجام می‌دهم. خواستم تا به من نشان بدهد؛ به خانه‌ی او رفتم و اتاق نمور و تاریکی دیدم که یک دستگاه شالبافی آنجا گذاشته بود. از او پرسیدم: چند نفر شال‌باف در هوتک داریم؟ گفت: به ۷۰ نفر نمی‌رسد! مشکل مواد اولیه و فروش داریم. همان روز به آقای همایی که آن زمان مدیرکل حوزه بودند گفتم برای احیای شالبافی اقدام کنید. تلاش‌هایی صورت گرفت و شروع کار با نصب یک دستگاه در موزه بانو حیاتی بود؛ اما امروز می‌بینیم که بعد از دو سال سماجت و پیگیری؛ مجموعه‌ی کرمان‌مجازی توانسته کارگاه شالبافی راه‌اندازی کند».
علیرضا رزم‌حسینی افزود: «زنده کردن چیزی که در حال مرگ و از بین رفتن است بسیار کار سختی است و ممکن است در میانه‌ی راه همه نومید شوند اما در مسیر احیای شالبافی آقای همایی و همکاران‌شان سماجت زیادی به‌خرج داده و توانستند این صنعت قدیمی را نسبتا احیا کنند».
او با یادآوری این‌که شالبافی یک زمانی برند کرمان بوده و ۵۰ درصد مردم کرمان در گذشته به این شغل مشغول بوده‌اند؛ ادامه داد: «در دنیای جدید خیلی به این نوع تولیدات سنتی و دستی علاقه و گرایش وجود دارد. اگر شما به کشور چین سفر کنید؛ حتما در برنامه‌ی سفر شما بازدید از مراکز ابریشم‌بافی وجود دارد. بازدیدکنندگان هم حتما خرید می‌کنند. صنایع‌دستی کرمان و از جمله همین شالبافی؛ باید در معرض دید گردشگران خارجی قرار بگیرد که بیایند هم نحوه‌ی تولید و کارگاه فعال را ببینند و هم خرید را انجام دهند». وی از همه‌ی دستگاه‌های دولتی خواست تا برای تقویت این کارگاه و گسترش دامنه‌ی فعالیت آن حمایت کنند.
همگام با ذائقة بازار
شال تولید می‌کنیم
در این بازدید؛ خلیل همایی‌راد؛ مدیر پروژة احیای شال کرمان با تاکید بر این‌که احیای این صنعت به واسطه‌ی حمایت‌های بی‌دریغ معنوی استاندار کرمان صورت گرفته است، خطاب به رزم‌حسینی توضیح داد: «پس از این‌که شما دستور احیای شال را دادید؛ در سه فاز شامل ساخت دستگاه، تهیه‌ی مواد اولیه و طرح و نقشه‌های شال کرمان اقدامات خود را شروع کردیم. برای ساخت دستگاه، با برخی کارشناسان صحبت کردیم که بین ۱۰۰ میلیون تا چهار میلیارد تومان برای طراحی دستگاه هزینه خواستند. اما خود همکاران ما توانستند آن را با هزینه‌ی کم‌تری بسازند».
وی افزود: «این دستگاه دانش‌بنیان بوده و در این دو سال، تحقیقات و تولید آزمایشی انجام شده؛ در ساخت دستگاه حتی مسئله‌ی آسیب‌هایی که شال‌باف ممکن است در اثر نشستن و کار پشت آن ببیند مدنظر قرار گرفته شده است». او ادامه داد: «همچنین؛ تکنیک‌های بافت از جمله بافت برجسته یا دورو در این نوع شال به‌کار رفته؛ تکنیک‌هایی که حتی در شال کشمیر هم نیست». همایی‌راد با بیان این‌که الیاف این شال پشم مرینوس است که در حال حاضر، برخی شرکت‌ها در کشور کار واردات این پشم و تبدیل آن به نخ را انجام می‌دهند؛ اظهار کرد: «منتها داریم پیگیری می‌کنیم کرک بز راینی را نیز در خود کرمان تبدیل به نخ کنیم؛ در حال حاضر؛ دلالان این کرک مرغوب را به انگلیس برده و به نخ تبدیل می‌کنند و تنها تولیدکننده‌ی انحصاری این نخ در حال حاضر، انگلیس است که در حال پیگیری و تحقیفات برای ساخت دستگاهی متناسب با کرک هم هستیم».
وی گفت: «برند این شال نیز همچون دوران گذشته، «امیری» انتخاب شده؛ چرا که شال‌های کرمانی به شال امیری معروف بوده و دلیل شهرت آن هم به حمایت و اقدامات امیرکبیر برمی‌گردد که نسبت به تشویق بافت شال کرمانی انجام می‌داده است».
همایی‌راد اذعان کرد: «اما در حال حاضر، باید کاربری جدیدی برای آن تعریف کرد. شال‌گردن، تابلو و ترکیب این شال با چرم در دست اقدام است؛ ذائقه‌ی بازار دائما در حال تغییر است و ما تلاش داریم تا متناسب با آن حرکت کنیم». وی تصریح کرد: «شالی که تاکنون به‌صورت آزمایشی تولید کردیم، از ظریف‌ترین پارچه‌های بازار هم ظریف‌تر است. مرحله‌ی تحقیقات و آزمایش به پایان رسیده و محصول هم‌اکنون قابل ارائه به بازار است».
وی همچنین براساس تاکیدات استاندار کرمان بر گسترش تولید این شال گفت: «امکان راه‌اندازی کارگاه شالبافی در همه‌ی مناطق استان وجود دارد و می‌توان همزمان در همه‌ی مناطق هشت‌گانه‌ی اقتصاد مقاومتی کارگاه راه‌اندازی کنیم».
