در نشست نقد و بررسی مجموعه شعر محمدقائمی مطرح شد؛
درخت ماهی در زمین تجربه می‌روید
گروه فرهنگ‌وهنر- بعد از ظهر سه‌شنبه ششم آذرماه، سیوپنجمین نشست «یک مولف یک کتاب» به نقد و بررسی مجموعه شعر «درخت ماهی» سروده‌ی محمد قائمی پرداخت. در این نشست رویا تفتی و رضا شمسی به عنوان منتقد سخن گفتند و جمعی از علاقه‌مندان به شعر معاصر، مخاطب سخن ایشان شدند. این جلسه با پرسش و‌پاسخ ادامه یافت و با شعرخوانی محمد قائمی خاتمه یافت.
شاعر از ویرایش نباید بترسد
به‌گزارش خبرنگار استقامت، در این جلسه ابتدا رضا شمسی به ارائه نقطه نظرات خود پرداخت. او محمد قائمی را شاعری دانست که در مسیر حرفه‌ای خود، راه فردی و تجربی خود را رفته و تحت سلطه‌ی هیچ جریان شعری خاصی قرار نداشته است. به اعتقاد شمسی، به شعر قائمی نه برچسب شعر زبان می‌خورد، نه برچسب شعر ساده، نه‌هیچ برچسب تعریف شده‌ی دیگری نظیر شعر حجم، شعر ناب و از این قبیل.
او در ادامه‌ی سخنان خود با تمرکز بر مجموعه درخت ماهی، خاطر نشان کرد: چگونگی بیان قائمی در این مجموعه را می‌توان با تکیه بر۲ شاخصه‌ی «نازک خیالی» و «خیال معکوس» توضیح داد.
این روزنامه نگار گفت: بیان نازک خیالانه این اشعار در ادامه‌ی سبک هندی است که سعی دارد موقعیت‌های عاطفی و انسانی و روابط بین اشیا را با خیال‌پردازی بیان کند.
رضا شمسی با مرور بعضی از سطرهای مجموعه‌ی مورد بحث، سعی در توضیح نظر خود کرد. به عنوان مثال سطر «لق شده دندان شیری این کهکشان» را خواند و در توضیح آن گفت: ذهن خیال‌پرداز شاعر در این سطر، کهکشان راه شیری را به یک دندان شیری تشبیه می‌کند که جایگاه محکم و سفت و سخت خود را از دست داده است. به‌نظر این منتقد، در بسیاری از سطرهای درخت ماهی از همین تکنیک خیال‌ورزی استفاده شده و همه تشبیه‌ها برغم دور از ذهن بودن اما، ما به‌ازای واقعی دارند.
او در ادامه «خیال معکوس» را وجه دیگری از خیال‌پردازی قائمی دانست و به عنوان شاهد مثال سطرهایی از کتاب را بازخواند؛ به عنوان نمونه، سطر «سرخپوست می‌شود دود» را خواند و توضیح داد: در این سطر، عمل «دود راه انداختن» را که سرخپوست‌ها از آن به منظور اطلاع رسانی استفاده می‌کردند، به صورت فعل مرکب «دود شدن سرخپوست» درمی‌آورد و از این طریق شیوه‌ی خیال‌پردازی را معکوس می‌کند.
رضا شمسی در بخش دیگری از سخنان خود به ناتمامی فرم در بعضی از شعرهای درخت ماهی اشاره کرد و گفت: اگرچه در تعدادی از شعرها نظیر «هفت حادثه در تو» و «سالیان مانده‌ی احتمالی» قائمی توانسته شعر خود را در فرم مطلوب ارائه کند، اما در خیلی موارد دیگر، شگردهای بیانی‌اش در سطر متوقف می‌ماند و نمی‌تواند یک شعر را در فرم نهایی خود عرضه کند.
او در بخش پایانی صحبت‌های خود به شاعر درخت ماهی پیشنهاد کرد تا شعرهایش را بیشتر ویرایش کند و از خط زدن بعضی کلمات که به زیبایی نهایی کار لطمه می‌زند، نترسد.
دغدغه‌ی جاودانگی در شعر محمد قائمی
در بخش دیگر این نشست رویا تفتی به بازخوانی و تحلیل درخت ماهی پرداخت. او انحراف از معیار و بازی‌های زبانی در مجموعه شعر مورد بحث را خوب دانست و «سبک شده‌ای و پَر / واز کرده‌ای باز» و سطرهای دیگری را به عنوان شاهد مثال مدعایش خواند.
این شاعر شعرهای درخت ماهی را به دو بخش تقسیم کرد و گفت: با خیلی از شعرهای این مجموعه می‌توان ارتباط گرفت؛ چون
شاعر سعی در فضاسازی داشته و از این طریق مخاطب را به درون خود دعوت می‌کند. اما در مقابل ارتباط با تعدادی دیگر از شعرها ممکن نیست، یا بسیار سخت است، چون‌که فضاها خیلی شخصی است.
رویا تفتی در بخش دیگری از سخنانش شعر را دغدغه اصلی محمد قائمی برشمرد و گفت: اگر مخاطب، کلید واژه‌ی شعر را مد نظر داشته باشد، در خیلی از موارد از شعرهای قائمی ابهام‌زدایی می‌شود. او برای این مورد شعر «وانما» را مثال زد.
شاعر «سفر به انتهای پر» در بخش دیگری از سخنان خود، شعر «پلنگ منزوی» را یکی از شعرهای خوب مجموعه برشمرد و تصویرها و تشبیه‌های خوب آن را به یادماندنی توصیف کرد و این شعر را خواند:
«خیال کردم از کمند ابروت
راهی به صید ماه یافته‌ام
خیال کردم و خیال،
پلنگ منزوی بود
من به غرغره شدن در گلوی شب
به تف شدن عادت دارم،
تو
مبتلا به زن بودنی»
او فضای این شعر را متفاوت و لذت بخش دانست و به عنوان دلیل گفت: پیشینه‌ی این شعر را می‌توان در افسانه‌ها جست؛ بازی با نماد قدرت را در خود مستتر دارد و نوعی معاشقه‌ی لطیف را توصیف می‌کند.
رویا تفتی در بخش دیگری از سخنانش «فاصله گرفتن از گذشته»، «فراموشی گذشته» و «جاودانگی» را از دغدغه‌های اصلی محمد قائمی برشمرد و ابراز داشت: همین خصوصیات این شاعر را وادار می‌کند که با شعر و کلمه کلنجار برود.
او «سمت رستگاری» را یکی دیگر از شعرهای خوب مجموعه درخت ماهی دانست و در توضیح آن افزود: در بعضی شعرها ادراک بر لذت پیشی می‌گیرد و در بعضی شعرها لذت بر ادراک؛ اما در خوانش شعرهای موفق، هیچ تقدم و تاخری بین ادراک و لذت صورت نمی‌گیرد و سمت رستگاری از نمونه‌ی همین شعرها است.
قدردانی از مجموعه مس به‌خاطر حمایت از ادبیات
سیوپنجمین نشست یک مولف یک کتاب در حالی پایان یافت که هر دو منتقد از مجموعه‌ی مس به‌خاطر حمایت از ادبیات تشکر کردند و نشست یک مولف یک کتاب را به دلیل استمرار در نقد و بررسی شعر و داستان معاصر کرمان، حرکتی قابل تحسین دانستند که در ارتقای سطح کیفی ادبیات معاصر کرمان تاثیر گذار است.
گفتنی است رویا تفتی، شاعر و منتقد مهمان و رضا شمسی شاعر و روزنامه‌نگار کرمانی هر دو در دهه‌ی هفتاد در کارگاه شعر و قصه رضا براهنی حضور داشته‌اند.
از رویا تفتی تا کنون ۳ مجموعه شعر و یادداشت‌های متعددی در نقد و بررسی شعر معاصر منتشر شده است.
رضا شمسی شاعر و روزنامه‌نگاری است که در دهه‌ی اخیر بر روزنامه‌نگاری در حوزه ادب و هنر تمرکز داشته و هم‌اکنون دبیر فرهنگ وهنر هفته‌نامه استقامت
است.
