مدیر پایگاه جهانی لوت در استان:
معدن‌کاری در تمام «لوت» باید ممنوع اعلام شود
معدن کوه «ملک‌محمد» را تعطیل کردیم
سازمان صمت بدون استعلام به معدن مجوز داده است
اسما پورزنگی‌آبادی: هنوز ماشین‌آلات معدن‌کاری به محل کوه «ملک محمد» در عرصه‌ی بیابان جهانی‌شده‌ی لوت در استان کرمان نرسیده بودند که این پروژه متوقف شد؛ اما در مدت حدود دو هفته، جاده‌ای از سوی معدن‌کاران برای رسیدن به کوه ساخته شده است. جاده‌ای که نه از کرمان، بلکه از سمت خراسان‌جنوبی ایجاد شده است.
بنا به گفته‌ی معین افضلی مدیر پایگاه جهانی لوت در کرمان، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان، یک سال و نیم پیش به این معدن مجوز فعالیت داده؛ آن هم بدون آن‌که از میراث‌فرهنگی و پایگاه لوت استعلامی بگیرد.
اکنون، این معدن تعطیل شده، جاده‌ای که ساخته شده را با شن‌ریزی، برای تردد خودروها ممنوع می‌کنند و از همه‌ی عوامل دخیل در این اتفاق، نزد دستگاه قضا، شکایت شده است.
افضلی تصریح می‌کند: هر ارگانی که کوتاهی کرده، باید پاسخگو باشد. او همچنین امیدوار است که بتوانند سرمایه‌گذار را ترغیب کنند تا به‌جای معدن‌کاری در این کویر بی‌مانند، در حوزه‌ی گردشگری سرمایه‌گذاری کند.
جزییات آنچه که رخ داده را در گفت‌وگوی فردای‌کرمان با معین افضلی می‌خوانید:
لطفا ابتدا درباره‌ی کوه ملک محمد بگویید. این کوه در محدوده‌ی جغرافیایی استان کرمان قرار دارد؟
این کوه در عرصه‌ی بیابان جهانی لوت و در حاشیه‌ی ریگ یلان قرار گرفته و یکی از مهم‌ترین شاخص‌های لوت در جریان ثبت جهانی است و از لحاظ منظر طبیعی منطقه‌ی بسیار خاص است. درباره‌ی ملک‌محمد هم دو روایت وجود دارد از جمله اینکه ایشان راهنمای «آلفونس گابریل» محقق اتریشی در جریان سفری که او به لوت داشته، بوده است. و البته استاد باستانی‌پاریزی ایشان را برادرزاده‌ی یعقوب لیث معرفی کرده‌اند که با کاروانی که از خراسان رضوی برمی‌گشتند، گرفتار شده و فوت می‌کند.
پس این کوه در پرونده‌ی ثبت جهانی لوت، به‌عنوان یکی از شاخص‌های بیابان آمده است.
بله. جزو شاخص‌های ثبت جهانی لوت است.
از ماجرای این معدن‌کاری بگویید. چه نوع معدنی است؟ چه زمانی شروع به فعالیت کرده‌اند؟ مجوز هم داشته‌اند؟ شما کی متوجه شدید؟
درباره‌ی معدن‌کاری ابتدا بگویم که در لوت شمالی تعداد زیادی معادن وجود دارند که فعال هستند و اطراف روستای ده‌سلم قرار دارند. البته خود این روستا خارج از حریم و عرصه‌ی ثبت‌جهانی لوت است ولی به واسطه‌ی نزدیکی‌ای که به میراث جهانی بیابان لوت دارد از مناطقی است که در حوزه‌ی گردشگری می‌تواند بسیار موفق باشد. کوه ملک‌محمد در محدوده‌ی جغرافیایی استان کرمان است اما راه دسترسی به آن از سمت خراسان جنوبی بوده و جاده‌کشی و تخریب هم، از سمت خراسان‌جنوبی شروع شده و حدود ۷۵ تا ۷۸ کیلومتر جاده تا نزدیک کوه ایجاد شده است. خوشبختانه عملیات معدن هنوز شروع نشده و تخریب در مرحله‌ی جاده‌سازی بوده است. تقریبا حدود ۱۴ روز بوده که داشتند این جاده را می‌ساختند و ما وقتی مطلع شدیم، کمتر از ۲۴ ساعت جلوی کار را گرفتیم. هیچ تخریبی هم در خود کوه صورت نگرفته است.
همه‌ی این ۷۰ کیلومتر جاده در عرصه‌ی بیابان لوت است؟
نه. حدود ۱۰ کیلومتر آن در عرصه‌ی بیابان قرار دارد.
شما چه زمانی مطلع شدید؟
روز جمعه ما از این اتفاق باخبر شدیم. درباره‌ی اینکه چرا دیر متوجه‌ی این پروژه شدیم، باید بگویم که ما حدود ۱۶۰، ۱۷۰ کیلومتر باید برویم تا به روستای ده‌سلم برسیم و از آنجا ۸۰ کیلومتر به عمق لوت برویم. با توجه به وسعت ۴۰ هزار هکتار کیلومتری عرصه و حریم بیابان لوت و امکانات محدودی که در اختیار داریم، تنها راه نظارت ما فعالان و ذی‌نفعان گردشگری است که خوشبختانه ما را از این موضوع مطلع کردند.
اما همین افراد هم دیر اطلاع‌رسانی کردند. می‌گویید معدن‌کاران حدود ۱۴ روز در حال جاده‌کشی بوده‌اند.
این جاده‌ی دسترسی خارج از مسیرهای گردشگری و دید تورها در حال احداث بوده است. این اتفاق البته نشان داد که نیاز است در جامعه‌ی محلی خراسان جنوبی کار بیش‌تری انجام بدهیم تا در صورت اطلاع از چنین اقداماتی، سریعا به ما خبر بدهند.
این پروژه‌ی معدن‌کاری مجوز دارد؟
فعلا دستور موقتی برای توقف پروژه گرفته‌ایم اما در صحبت‌هایی که با سرمایه‌گذار معدن داشتیم و استعلامی که از صنعت، معدن و تجارت گرفتیم، مشخص شد که سازمان صمت، بدون استعلام از میراث‌فرهنگی برای این معدن مجوزی صادر کرده است. با سازمان صمت و سرمایه‌گذار در حال بررسی موضوع هستیم. البته سرمایه‌گذار خیلی علاقه‌مندی به حفاظت از طبیعت نشان داد و گفت که صبر می‌کنیم تا موضوع تعیین‌تکلیف شود. احتمال دارد ایشان را به سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی گردشگری ترغیب کنیم. سوددهی حوزه‌ی گردشگری لوت، به مراتب بیش‌تر از معدن‌کاری است.
مجوز از سازمان صمت استان کرمان گرفتند یا خراسان جنوبی؟
مجوز معدن را از سازمان صمت کرمان گرفتند و باید بررسی کنیم که آیا مجوز جاده‌ی دسترسی را هم گرفته‌اند؟ اگر بله، از کجا گرفته‌اند. این مسائل را داریم پیگیری می‌کنیم و طی روزهای آینده مشخص خواهد شد.
تخریب‌های ناشی از این جاده‌کشی در چه حد است؟
جاده‌ای به آن صورت که زیرسازی و آسفالت باشد نکشیده‌اند. در حد این است که با تیغ بولدوزر مسیری را مشخص کرده‌اند.
نوع این معدن چیست؟
به ما گفته‌اند معدن فلزات؛ اینکه چه نوعی باشد هنوز اعلام نشده است.
همه‌ی دنیا خبر دارند که لوت ثبت جهانی شده و ضوابط خاصی بر آن حاکم است. چرا سازمان صمت بدون هماهنگی با میراث‌فرهنگی و پایگاه، چنین مجوزی را داده است؟ کم‌کاری از سمت شما بوده یا صمت تمایلی به استعلام از پایگاه ندارد چون احتمال می‌دهد موافقت نکنید؟
اشتباه از سوی هر نهاد و اداره‌ای ممکن است رخ بدهد. نمی‌خواهم میراث‌فرهنگی یا صمت را الان مقصر جلوه بدهیم. اینکه اشتباهی رخ داده اما کاملا محرز است. ما به‌عنوان پایگاه جهانی لوت، از همان ابتدای ثبت جهانی، مکاتباتی را توسط معاون گردشگری کشور با همه‌ی نهادها و دستگاه‌ها انجام داده و ضوابط عرصه و حریم را اعلام کرده‌ایم و گفته‌ایم که برای هرگونه جاده‌سازی، معدن‌کاری، حفر چاه و … باید از شورای راهبری لوت مجوز لازم را بگیرند و سپس اقدام کنند. ما اطلاع‌رسانی لازم را انجام داده‌ایم و در همین چند سال اخیر، شاید از فعالیت حدود ۱۰ معدن جلوگیری کرده‌ایم. خط پروژه‌ی فیبرنوری که یکی از زیرساخت‌های مهم کشور است را داشتند از روی کلوت‌ها و تپه‌های تخم‌مرغی عبور می‌دادند که با اقدام به موقع ما، مسیر آن را تغییر دادیم و بدون تخریب، عملیات انجام شد. دستگاه‌ها باید با ما هماهنگ باشند و بدانند که ما مخالف توسعه نیستیم اما توسعه باید پایدار باشد.
این جاده‌کشی و خسارتی که زده شده، ممکن است در نهایت منجر به اخطار و کارت زرد یونسکو بشود؟
طی چند سالی که لوت ثبت جهانی شده، ما در ارزیابی کارشناسان لوت، همیشه نمره‌ی قابل قبولی گرفته‌ایم و هیچ اخطاری تاکنون نگرفته‌ایم. این اتفاق می‌تواند یکی از خطرات باشد ولی ما به موقع اقدام کردیم و جلوی آن را گرفتیم. خوشبختانه بخش زیادی از مسیری که ایجاد کرده‌اند هم، خارج از عرصه‌ی بیابان است. البته، قبل از ثبت جهانی هم جاده‌کشی‌هایی در محدوده‌هایی از لوت صورت گرفته است. متاسفانه این جاده‌کشی تخریب‌هایی ایجاد کرده و میراث‌فرهنگی و پایگاه جهانی لوت، درباره‌ی این موضوع، طرح شکایت می‌کند و از طریق دستگاه قضا پیگیری لازم را انجام می‌دهیم و کوتاهی از هر ارگانی باشد، باید پاسخگو باشد.
این تخریب‌ها قابل ترمیم است یا بازسای آن باید به خود طبیعت سپرده شود؟
ترمیم این جاده‌ی ۷۰، ۸۰ کیلومتری کار ساده‌ای نیست. باید به عهده‌ی خود طبیعت بگذاریم. ما اما راه را با شن‌ریزی و از دو، سه نقطه مسیر را مسدود می‌کنیم تا خودرو در این محدوده تردد نکند. بقیه‌اش را باید به طبیعت بسپاریم و قطعا سال‌ها طول می‌کشد تا به حالت قبل برگردد. ضمن اینکه درباره‌ی مسیرهای دسترسی و مسیرهای گردشگری بیابان لوت باید کارشناسی بیش‌تری انجام دهیم.
به‌طور کلی، برای معادنی که در لوت وجود دارد برنامه‌ای ندارید تا جلوی اتفاقات مشابه گرفته شود؟
تنها راه، همکاری‌های دو وزارت‌خانه میراث‌فرهنگی و صمت است. باید بپذیریم بیابان لوت صرفا فرصتی برای توسعه‌ی گردشگری و طبیعت‌گردی است. وزارت صمت می‌تواند این محدوده را برای معدن‌کاری ممنوعه اعلام کند و مجوزهای قبلی را هم باطل کند. این معدن هم یک و نیم سال قبل مجوز گرفته که لوت ثبت جهانی بوده و قاعدتا نباید مجوز می‌گرفته است. نه فقط صمت، بلکه همه‌ی دستگاه‌ها باید به این نتیجه برسند که در فضاهای مربوط به میراث فرهنگی و میراث جهانی، بدون هماهنگی با میراث‌فرهنگی دخل و تصرفی انجام ندهند.
معمولا صمت درباره‌ی مجوزهای معدنی که می‌دهد، پافشاری می‌کند. ممکن است در نهایت هم، فعالیت این معدن‌کاری در لوت هم ادامه پیدا کند؟
ما روز شنبه درگیر مراحل اداری و جمع‌آوری مستندات برای دادگاه بودیم و روز یکشنبه برداشت اولیه از تخریب‌ها داشتیم. طرح شکایت کرده‌ایم و باید صبر کنیم تا دستگاه قضایی حکم را صادر کند.
براساس تجریبات گذشته، باید بگویم احتمال اینکه نتوانید جلوی این معدن‌کاری را بگیرید خیلی بالاست.
وظیفه‌ی ما حفاظت از بیابان لوت است و در این راستا، هر اقدام قانونی که لازم باشد را انجام می‌دهیم. شانس خیلی زیادی هم داریم که مانع از چنین فعالیتی شویم و قصد ما برای جلوگیری از این معدن‌کاری بسیار جدی است. امیدوارم که بتوانیم سرمایه‌گذار را به ورود به عرصه‌ی گردشگری ترغیب کنیم.
این سرمایه‌گذار اهل استان کرمان است؟
اطلاع دقیقی ندارم اهل کجا هستند اما کرمانی نیستند. همه‌ی عوامل اجرایی این پروژه، از خراسان جنوبی هستند و فقط قطعه‌ی کوه و معدن در حوزه‌ی استان کرمان است.
