نگاهی به وعده‌های بی‌سرانجام حمایت از صنایع دستی استان؛
طلسم بازار قلعه محمود شکسته می‌شود؟
اسما پورزنگی آبادی – «ما دعا می‌کنیم. شما هم دعا کنید که این اتفاق بیفتد». کار به اینجا کشیده؛ سال‌هاست وعده داده‌اند و وفا نکرده‌اند و حالا باید دست به دعا برداشت که این‌بار، بشود!
اولین مرتبه سال ۸۹ بود که موضوع راه‌اندازی بازارچه‌ی صنایع‌دستی در بازار قلعه‌محمود کرمان مطرح شد و هربار به محاق فراموشی رفت. در دولت یازدهم نیز، این، سومین سالی است که وعده‌ی ایجاد این بازارچه تکرار می‌شود. هفته‌ی گذشته ـ طبق روال هرسال ـ همزمان با روز جهانی صنایع‌دستی، محمود وفایی؛ مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان خطاب به هنرمندان و علاقه‌مندان صنایع‌دستی گفت که به‌زودی بازارچه‌ی صنایع‌دستی را راه‌اندازی می‌کنیم.
رییس اتحادیه شرکت‌های تعاونی صنایع‌دستی کرمان به «استقامت» می‌گوید که بسیار به عملیاتی شدن این وعده امیدوار است.
«کار پیشرفت خوبی داشته. هفته‌ی آینده جلسه‌ی دیگری برگزار می‌شود تا بحث را نهایی کنیم. قرار است در مرحله‌ی اول ۱۰ حجره از بازار را به هنرمندان صنایع‌دستی بدهند. این، یک خبر بسیار خوب برای فعالان این حوزه است. اگر ۱۰ حجره در این بازار راه بیفتد، به مرور زمان دیگر غرفه‌ها نیز کاربری‌های مشابه پیدا کرده و آرزوی دیرینه‌ی ما که راه‌اندازی بازارچه بوده برآورده می‌شود».
علیرضا امیرحسینی این جملات را می‌گوید و وقتی می‌پرسم چه‌قدر به تحقق این وعده خوش‌بین هستید؟ ادامه می‌دهد: «ما نومید نیستیم. آقای وفایی و آقای فرخی بسیار تلاش کرده‌اند. مسوولین محترم اوقاف هم همکاری خوبی داشته‌اند. ما دعا می‌کنیم. شما هم دعا کنید هرچه سریعتر این اتفاق بیفتد».
در دولت دهم و زمانی که پیشنهاد راه‌اندازی بازارچه صنایع‌دستی در بازار قلعه‌محمود ارایه شد، امیرحسینی به‌عنوان رییس اتحادیه مامور بررسی وضعیت این بازار و مغازه‌های آن و معلوم کردن متراژ و وضعیت مالکیت و قیمت آن می‌شود. او این کار را انجام داده و اسنادی را جمع‌آوری می‌کند و به علی کارنما؛ مدیر وقت میراث فرهنگی استان ارایه می‌دهد. دیری نمی‌پاید که ایرانمنش جانشین کارنما می‌شود. او مجدد نیز این مدارک را به سرپرست وقت میراث تحویل می‌دهد.
طبق گفته‌ی امیرحسینی در آن زمان، اجرای این طرح با ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان اعتبار ممکن بود.
او در گفت‌وگویی که اوایل سال ۹۲ با نشریه استقامت داشت، درباره‌ی سرنوشت این طرح اظهار کرد: «اطلاعی ندارم چه اتفاقی افتاده. پیگیری که کردم، گفتند قرار بوده بودجه‌ای به این منظور از تهران به کرمان فرستاده شود تا صرف خرید مغازه‌ها و کارهای بعدی بشود؛ اما این بودجه به کرمان نیامده است!».
استان کرمان یکی از غنی‌ترین مناطق کشور در زمینه‌ی تولیدات دستی است و آن‌طور که وفایی روز یکشنبه‌ی گذشته گفته است حدود ۲۰ میلیارد ریال گلیم و صنایع‌دستی طی سال ۹۵ از گمرکات این استان به خارج از کشور صادر شده است.
همچنین از فعالیت بیش از ۹۰ هزار صنعتگر صنایع‌دستی در زمینه‌ی تولید این کالاها و یا مشاغل وابسته و مرتبط با صنایع‌دستی در استان کرمان خبر داده می‌شود.
اما با وجود چنین جایگاه و ظرفیتی، فعالان این حوزه با مشکلات عدیده‌ای روزگار می‌گذرانند که یک بند از این مثنوی صد من کاغذ، نبود مکان‌هایی متمرکز برای عرضه‌ی محصولات و کالاهای تولیدی این هنرمندان است. در حال حاضر، ۴۰ غرفه‌ی کاروانسرای گنجعلیخان به‌تنهایی چنین نقشی را ایفا می‌کند.
حدود هشت سال گذشته و مساله‌ی راه‌اندازی بازارچه‌ی صنایع‌دستی در کرمان حل نشده باقی‌مانده. از امیرحسینی می‌پرسم؛ مگر راه‌اندازی یک بازارچه آن هم در محلی که تقریبا آماده است، چه‌قدر کار دشواری بوده که این همه سال گفتند و نشد؟ اصلا دلایل این تاخیر چیست؟ او می‌گوید: «پیش از آمدن آقای وفایی به میراث فرهنگی، ما موضوع تبدیل بازار قلعه‌محمود به بازارچه‌ی صنایع‌دستی را بارها پیگیری کردیم اما متاسفانه با شرایط خاص آن زمان، امکان راه‌اندازی این بازارچه وجود نداشت».
همین سوال را از حمید روحی؛ معاون میراث فرهنگی استان کرمان نیز می‌پرسم. چرا این بازارچه تاکنون راه نیفتاده؟ او هم پاسخ روشنی نمی‌دهد و می‌گوید: «نمی‌توانم دلیلی برایش پیدا کنم. این همه کار که در کرمان انجام نمی‌شد، در این دو، سه سال دارد انجام می‌شود. به‌هرحال باید یک عزم جدی در بین همه‌ی مسوولین وجود داشته باشد. الان این اراده وجود دارد؛ هم آقای استاندار خیلی بر راه‌اندازی این بازارچه تاکید دارند، هم آقای وفایی با جدیت موضوع را پیگیری می‌کنند، اداره اوقاف نیز خیلی مشتاق است و ما هم در معاونت میراث فرهنگی تمام تلاش خود را به‌کار گرفته‌ایم و فعالان صنایع‌دستی نیز رغبت و تمایل کافی دارند».
سال گذشته فاطمه حسینی؛ مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری کرمان در گفت‌وگو با سایت آرمان‌کرمان خبر از برگزاری ۱۱ جلسه در خصوص راه‌اندازی این بازارچه داد و گفت که سه جلسه‌ی آن با حضور شخص استاندار برگزار شده.
سال‌های زیادی است که این بازار متروکه و به‌حال خود رها شده و هنرمندان صنایع‌دستی و مشتریان آن‌ها نیز بی‌نصیب از یک مکان برای خرید و فروش کالا، چشم انتظار مانده‌اند.
علاوه بر تصمیم بی‌سرانجامِ راه‌اندازی بازارچه‌ی صنایع‌دستی در این بازار، همچنین در مقطعی قرار بر آن رفت تا بنیاد توسعه موقوفات استان کرمان، این بازار را تحویل بگیرد، مرمت کند و این مجموعه را وارد چرخه‌ی فعالیت‌های اقتصادی کند. غلامرضا سرایداری؛ مدیرعامل بنیاد موقوفات استان کرمان در جلسه‌ای در تاریخ دوم آذرماه سال ۹۴ در این‌باره چنین گفته است: « عملیات اجرایی بازسازی بازار قلعه محمود شنبه ۱۴ آذرماه جاری آغاز خواهد شد».
این پروژه نیز ظاهرا هنوز شروع نشده؛ از روحی درباره‌ی سرنوشت آن پرسیدم و ارتباطی که آن تصمیم با طرح راه‌اندازی بازارچه صنایع‌دستی دارد؛ او اظهار می‌کند: «این، بخشی از همان طرحی است که بنیاد قرار است اجرا بکند. در این بازار، اگر اشتباه نکنم ۴۰ غرفه متعلق به اوقاف است و تعدادی نیز در دست مردم است. ما در مرحله‌ی اول، ۱۰ غرفه‌ی آن را به تولیدکنندگان و هنرمندان صنایع‌دستی اجاره می‌دهیم. در این غرفه‌ها می‌خواهیم هنرهای سنتی‌ای که در کرمان رو به فراموشی است عرضه کنیم».
او به‌عنوان نمونه، از عرضه‌ی کاشی معرق و کاشی هفت‌رنگ توسط هنرمندان کرمانی در این بازارچه نام برده و می‌افزاید: «در واقع بخشی از این حجره‌ها را به هنرهای تزیینی وابسته به معماری سنتی کرمان اختصاص خواهیم داد».
امیرحسینی نیز امیدوار است در این بازارچه، صنایع‌دستی مرغوب و اصیل کرمانی عرضه شود. او می‌گوید: «استان کرمان دومین تولیدکننده‌ی صنایع‌دستی ایران است. از طرفی، زمانی‌که در کرمان نمایشگاه صنایع‌دستی برگزار می‌شود، گاهی شده که هنرمندان دیگر نقاط کشور توی نوبت می‌ایستند تا غرفه‌ای در نمایشگاه کرمان از آن خود کنند و این، نشان‌دهنده‌ی استقبال و علاقه‌ی مردم کرمان به این تولیدات است».
او ادامه می‌دهد: «راه‌اندازی مکانی مثل بازارچه‌ی صنایع‌دستی هم به مردم کرمان و هم به گردشگران داخلی و خارجی کمک می‌کند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، کالای باکیفیت را خریداری کرده و دیگر وارد گردونه‌ی مافیای بازار نمی‌شوند. یکی از مزیت‌های بازارچه این است که هم خود سازمان و هم اتحادیه بر کالاهای عرضه شده در آن نظارت دارد و مانع از این می‌شود که مردم برای خرید کالای باکیفیت، سردرگم شوند». وی در توضیح بیش‌تر این مطلب اظهار می‌کند: «به‌عنوان مثال، کرمان تنها تولیدکننده‌ی پته در کل ایران بوده و این هنر منحصر به کرمان است. اما مافیایی ایجاد شده که کیفیت پته‌ها را فدا کرده و با نخ‌های نامرغوب و طرح‌های نامناسب، دوخت غیراستاندارد انجام داده و همین پته را به خریداران عرضه می‌کنند. متاسفانه خیلی از مردم هم قدرت تشخیص پته اصیل با انواع دیگر آن را ندارند و با خرید این پته‌ها، ضرر می‌بینند. بازارچه این مشکلات را حل می‌کند».
علاوه بر تبدیل بازار قلعه‌محمود به بازارچه‌ی صنایع‌دستی، طرح‌های دیگری نیز برای حمایت از عرضه‌ی تولیدات دستی هنرمندان کرمانی وجود داشته. سال‌های خیلی دور، قرار بود که میدان ارگ پیاده‌راه شده و به این امر اختصاص یابد، در زمان استانداری رئوفی‌نژاد؛ اولین استاندار محمود احمدی‌نژاد در کرمان نیز در یک جلسه، پیشنهاد راه‌اندازی شهرک صنایع‌دستی مصوب شد. زمینی هم در شهرک مطهری برای این کار در نظر گرفته شد اما مدتی بعد، در آن زمین، ساختمان‌های مسکن مهر را جایگزین شهرک صنایع‌دستی کرمان
کردند.
همچنین در دولت نهم، این قول را به هنرمندان صنایع‌دستی کرمان دادند که یکی از بناهای تاریخی شهر را به‌عنوان نمایشگاه دایمی عرضه‌ی صنایع‌دستی در اختیار آن‌ها بگذارند. حتی قرار بود نگارخانه‌ی عصای سفید را به هنرمندان صنایع‌دستی بدهند؛ نشستند و گفتند و برخاستند و رفتند… اکنون جدی‌ترین تصمیم در این‌باره، تبدیل راسته‌ی قلعه‌محمود به بازارچه‌ی صنایع‌دستی است. باید منتظر ماند تا مشخص شود مدیران استان کرمان در واپسین ایام فعالیت دولت یازدهم طلسم این بازار را می‌شکنند یا خیر؟
