هشدار معاون میراث فرهنگی استان کرمان:
شهر تاریخی راین در خطر!
دانشگاه آزاد هنوز به پروژۀ قبه‌سبز نیامده است
مدیریت رستوران باغ شاهزاده تغییر کرد
طراحی موزه‌های شهداد و بم به‌زودی آغاز می‌شود
اسما پورزنگی آبادی – معاون اداره میراث فرهنگی استان کرمان با اشاره به برخی اولویت‌های امسال حوزه‌ی مسئولیت خود؛ درباره‌ی وضعیت جدید تعدادی از پروژه‌های مهم در استان کرمان هم توضیحاتی می‌دهد که در ادامه می‌خوانید. حمید روحی می‌گوید که امسال به داد بناهای تاریخی رها شده در استان می‌رسند.
پروژة مرمت و احیای قبه‌سبز در چه مرحله‌ای است؟
آنچه از معماری قبه‌سبز از سال‌های قبل باقی‌مانده و اساسا از اوائل انقلاب هیچ مداخله و کار مرمت و حفاظتی هم درباره‌ی آن انجام نشده؛ ایوان سردر ورودی آن است و بخشی از تزئینات بسیار واجد ارزش آن که کاشی معرق است. این کاشی از قدیمی‌تری کاشی‌های معرق ایران است. البته برخی مسجد کبود تبریز را قدیمی‌ترین می‌دانند اما به‌هر حال هر دو این‌ها هم‌دوره هستند. هدف ما از این پروژه آن است که در کل مجموعه‌ی قبه‌سبز حفاری علمی و آزادسازی حریم صورت گیرد و آرام آرام کل آن احیا شود؛ در این راستا، ابتدا کار روی تزئینات را شروع کردیم که نتایج بسیار ارزشمندی داشته؛ پیشنهاد می‌کنم حتما تصاویر قبل و بعد از مرمتِ این سردر را ببینید. سردر اکنون هویت و شخصیت خوبی گرفته است.
چند استاد دانشگاه هم روی تزئینات کاشی کار کرده‌اند. از ابتدای شروع به‌کار پروژه؛ نظر استاندار محترم این بود که دانشگاه آزاد ورود کند و بتوانیم املاک اطراف مجموعه را آزاد کنیم. همچنین در مذاکراتی که پس از آن آقای دکتر طالبیان؛ معاون میراث فرهنگی کشور با آقای رزم‌حسینی داشتند؛ قرار شد سازمان در امر حفاری‌های علمی و بازسازی و احیا هم ورود کند. مطالعات خیلی خوبی در کل مجموعه‌ی قبه‌سبز صورت گرفته و ترانشه‌هایی زده شده و بخش‌هایی از معماری آن درآمده است. در کل باید بگویم مطالعات مجموعه تکمیل است اگر آزادسازی عرصه‌ی تاریخی اتفاق بیفتد؛ حفاری‌های باستان‌شناسی هم شروع خواهد شد تا بتوانیم پلان معماری مجموعه را از زیر خاک دربیاوریم. کمیسیون ماده پنج هم فعلا اجازه‌ی ساخت‌وساز در این محدوده را نمی‌دهد.
پس تا الان فقط میراث فرهنگی در این پروژه کار کرده و سردر را مرمت کرده است.
علاوه بر این، آزادسازی چند ملک هم در این محدوده انجام شده است.
از طرف میراث فرهنگی یا شهرداری؟
میراث فرهنگی. فکر کنم چهار تا از املاک خریداری شده؛ یکی از این املاک که بنای آن سالم بود را برای راه‌اندازی دفتر کارگاه پروژه نگه داشته‌ایم.
دانشگاه آزاد در این پروژه چه تعهداتی دارد؟
در پی مذاکراتی که آقای استاندار با دکتر ولایتی رئیس دانشگاه آزاد داشتند؛ قرار شد در این پروژه مشارکت کنند و پس از احیا و مرمت و بازسازی کل مجموعه در اختیار دانشگاه قرار بگیرد باتوجه به این‌که یکی از قدیمی‌ترین مجموعه‌ی داشگاهی بوده است. البته سال قبل همکارانی از دانشگاه آزاد از تهران آمدند و بخشی از مطالعات و صورت‌جلسات و مصوبات را گرفتند با خودشان بردند تا تصمیم‌گیری کنند که هنوز از نتایج آن اطلاعی نیست.
پس دانشگاه آزاد هنوز ورود جدی به این پروژه نکرده است؟
بله.
در روزی که پروژه به‌طور رسمی آغاز به‌کار کرد؛ آقای استاندار تاکید کرد شهرداری طی مدت کوتاهی آزادسازی محدوده‌ی قبه‌سبز را انجام دهد. عملکرد شهرداری به‌عنوان یکی دیگر از شرکای شما در این پروژه چگونه بوده است؟
شهرداری چند ملک را تملک کرده است. واقعیت این است که این پروژه نیاز به یک اعتبار خیلی خوب دارد و به همین دلیل بود که استاندار محترم قصد داشتند از توان و سرمایه‌گذاری دانشگاه آزاد در آن استفاده کنند. تامین اعتبار مورد نیاز این پروژه از عهده‌ی شهرداری منطقه یک و میراث فرهنگی خارج است. حجم کار بسیار زیاد است. من فکر می‌کنم اگر همان رویکردی که آقای استاندار درباره‌ی این پروژه داشتند ادامه یابد خیلی زودتر می‌توان به نتیجه رسید.
سرنوشت پروژه‌های کاروانسرای وکیل، عمارت شترگلو و خانه امینیان به کجا رسید؟
خانه امینیان که به یک سرمایه‌گذار بخش خصوصی تحویل شده؛ کارگاه مرمت آن فعال است و سرمایه‌گذار دارد کار را انجام می‌دهد. مجموعه‌ی شترگلوی ماهان هم طرح مرمت تایید و ملک واگذار شده و در مرحله‌ی تجهیز کارگاه است. کاروانسرای وکیل هم که بانک گردشگری سرمایه‌گذار آن است ورود کرده؛ یک هفته قبل، تمام هیات اجرایی آن از محل بازدید کردند، تجهیز کارگاه در حیاط کاروانسرا انجام شده، زیرساخت‌های آب و برق را تامین کرده‌اند، فاز اول طرح مرمت و استحکام‌بخشی تایید شده و به زودی عملیات مرمت آغاز خواهد شد. هر سه پروژه، پیشرفت خیلی خوبی داشتند.
برای خانه امینیان چه کاربری تعریف شده است؟
درخواست سرمایه‌گذار، فضای اقامتی و رستوران سنتی است.
شترگلوی ماهان چطور؟
به یک فضای پذیرایی و خدماتی تبدیل خواهد شد.
سرمایه‌گذار شترگلو شهرداری ماهان است؟
نه. یک شرکت که در زمینه‌ی احیای خانه‌های تاریخی فعالیت می‌کند، در مزایده برنده شده است.
سازمان همیاری شهرداری‌ها که پروژه‌ی احیای هشت خانه‌تاریخی کرمان را گرفته است؟
نه. سازمان همیاری که از پروژه‌ی احیای این خانه‌ها بیرون آمد و الان کار دست شرکت جهاد نصر است. شترگلوی ماهان به شرکت پهنه آسمان تابان (پات) واگذار شده است.
خبر غیررسمی شنیدم که قرار است کل باغ شاهزاده را به بخش غیردولتی واگذار کنید و اقداماتی هم انجام شده ولی پروسه‌های قانونی درباره‌ی آن طی نشده است. این خبر را تایید می‌کنید؟
نه. اصلا چنین چیزی نبوده است. اتفاقا برای واگذاری باغ شاهزاده مسیر بسیار قانونی و شفافی را پیگیری کردیم و حتی تا قبل از عید؛ دست پیمانکار و بهره‌بردار قبلی بود و از آن استفاده می‌کردند. ما با همکاری دستگاه‌های نظارتی مسیر قانونی را پیش بردیم. یکی، دو مرتبه هم مزایده برگزار شد اما به‌دلیل نقص‌های قانونی به سرانجام نرسید تا این‌که سرانجام آخرین مناقصه دو، سه روز قبل از عید برگزار و برنده معرفی شد. اجاره‌ی آن هم اتفاقا رشد خیلی خوبی داشته است.
کل باغ را واگذار کردید یا همان بخش رستوران منظورتان است؟
۱۵ سال است که باغ دارد طی مزایده واگذار می‌شود. تعجب می‌کنم شما دارید این سوالات را مطرح می‌کنید.
گفته شد قرار است کل باغ شاهزاده ماهان به بنیاد موقوفات واگذار بشود. سوال من از این بابت است.
نه. اصلا. مثل سال‌های قبل مزایده برگزار و برنده معرفی شده و الان دارد کار می‌کند. باغ هم در اختیار ما هست؛ فضای سبز و بلیت‌فروشی و نظارت آن برعهده‌ی میراث فرهنگی است. فقط رستوران و فضای خدماتی را مثل ۱۵ سال قبل به بخش خصوصی واگذار کرده‌ایم و چیزی که شما درباره‌ی بنیاد موقوفات نقل کردید یک شایعه است.
در مزایده‌ی جدید که برگزار شده؛ بهره‌بردار تغییر کرده یا همان قبلی است؟
قبلا دست آقای بهرامی بود؛ اخیرا در مزایده فرد دیگری برنده شده است.
سال گذشته خبری درباره‌ی راه‌اندازی موزه در شهداد منتشر شد. ممکن است در این‌باره توضیح دهید که قرار است چه اتفاقی بیفتد؟
موزه‌های شهداد و بم دو موزه هستند که باید طی سال‌های گذشته پیگیری و اجرا می‌شدند. طی یک سال اخیر به‌صورت جدی ما پیگیری کردیم؛ پیش‌نویس تفاهم‌نامه‌ها هم آماده شده و آن را به همراه طرح محتوایی به سازمان میراث فرهنگی کشور فرستادیم. طی یک ماه آینده که سازمان این‌ها را تایید کند، هم موزه بم و هم شهداد شروع خواهد شد.
راه‌اندازی موزه جدید جیرفت به کجا رسید؟
الان یک موزه کوچک در وسط شهر جیرفت دایر است. در سال‌های دهه‌ی ۸۰ هم احداث موزه‌ی جدید طراحی شد که همچنان ناتمام مانده؛ در سال‌های ۹۱، ۹۲ اعتبار خیلی خوبی به آن اختصاص یافت که برگشت خورد. به همین دلیل از آن موقع تا امسال هیچ اعتباری به آن نداده بودند. از سال گذشته؛ مکاتباتی با سازمان و دفتر آقای جهانگیری داشتیم و به‌طور خیلی جدی از طریق نمایندگان حداکثر توان را گذاشتیم تا مسئله را حل کنیم. خوشبختانه اداره کل موزه‌ها هم کمک کرد. طرح موزه قرار بود تغییراتی یابد و از ۱۲ هزار مترمربع زیربنا به پنج، شش هزار متربرسد که اصلاحات آن در دست انجام است. سال گذشته ۱۰۰ میلیون تومان برای مطالعات آن گذاشتند و امسال هم، دو میلیارد تومان برای اولین‌بار از سال ۹۲ اعتبار اختصاص یافته تا کار ساخت‌وساز موزه‌ی جدید را از سر بگیریم.
زمان‌بندی برای اتمام این پروژه چند ساله است؟
بستگی به اعتباراتی دارد که سازمان میراث فرهنگی اختصاص می‌دهد.
اگر این دو میلیارد تومانی که گفتید برسد دو سال کافی است تا موزه‌ی جدید احداث شود؟
به هر حال باید به شرایط بازار و تورم و این‌گونه مسائل هم توجه داشت. اگر همه‌چیز به‌خوبی پیش برود و اعتبارات برسد و سازمان میراث کشور کمک کند؛ فکر می‌کنم تا سه سال آینده بتوانیم کار را به پایان برسانیم.
موزه شهداد و بم چند سال طول می‌کشد تا ساخته شوند؟
این دو موزه که تکلیف‌شان تقریبا روشن است. سوله‌ی موزه‌ی شهداد آماده و بخشی از کار هم پیش رفته است. فقط طراحی‌ها از سوی سازمان تایید شود کار بلافاصله آغاز و پیگیری خواهد شد.
آن‌طور که پیش از این گفته‌اید؛ امسال در حوزه‌ی میراث فرهنگی با جهش اعتباری مواجه شده‌ایم. ممکن است بفرمایید چه اولویت‌هایی برای سال جاری مدنظرتان است؟
خوشبختانه نزدیک چهار میلیارد تومان اعتبار در حوزه‌ی مرمت بناها و بافت تاریخی کرمان داریم.
شهر کرمان؟
بله. برای محور بازار و بافت تاریخی و قلعه‌دختر و اردشیر. نزدیک هفت میلیارد تومان هم برای بناهای حوزه‌ی جنوب و به‌ویژه بم داریم. طی چند روز آینده نزدیک به ۱۲ میلیارد تومان مناقصه‌ی واگذاری بناهای تاریخی در کل استان را خواهیم داشت. در بحث اعتبارات ملی هم خیلی توجه ویژه‌ای به استان شده است. طی دوره‌های طولانی؛ پارسال اولین سالی بود که توانستیم برخی پروژه‌های خاص را تعریف کنیم؛ مثلا به قلعه‌دختر و اردشیر طی چندین دهه هیچ توجهی نشده بود؛ زمانی که آقای سلطانی‌فر ریاست سازمان میراث فرهنگی کشور را داشتند، با مساعدت استاندار محترم؛ با ۵۰ میلیون تومان پروژه را شروع کردیم اما با پیگیری‌هایی که شد؛ امروز یک و نیم میلیارد اعتبار برای این قلعه‌ها گرفته‌ایم. اگر همین روند ادامه یابد، اقدامات خوبی برای بناهایی که سال‌ها هیچ کاری برای آن نشده در استان خواهیم داشت.
به کرمان و جیرفت و بم اشاره کردید که امسال اولویت‌هایی برایشان در نظرگرفته‌اید. دیگر مناطق استان را چگونه خواهید دید؟
حتما اقدامات و برنامه‌های ما برای کل استان خواهد بود. مثلا یخدان لنگر که از پیش از انقلاب کاملا رها شده و در مرحله‌ی تخریب بود یا یا یخدان انار که رو به تخریب کامل بود را داریم مرمت و احیا می‌کنیم. ما خیلی از بناهایی که سالیان زیادی به حال خود رها شده و به نوعی فراموش شده بودند را در دستور کار قرار داده‌ایم. اگر نیاز باشد لیست بناهای تاریخی که برای آن‌ها پروژه‌هایی تعریف کرده‌ایم را در اختیارتان می‌گذارم.
سوال آخر این‌که؛ پیش از این گفته‌اید آستانه‌ی شاه نعمت‌الله ولی، شهر راین و بازار تاریخی کرمان از اولویت‌های ثبت جهانی هستند. ممکن است بفرمایید اکنون کدام‌یک از این سه پروژه در اولویت بالاتری قرار دارد و آیا طی یکی، دو سال پیش‌رو ما باز هم اثر ثبت جهانی خواهیم داشت یا خیر؟
برای ثبت جهانی؛ این‌ها پیشنهادات خیلی خوبی است که ارائه کرده‌ایم و داریم روی تهیه و تکمیل پرونده‌های آن‌ها کار می‌کنیم؛ یکی محور فرهنگی کرمان از ارگ و بازار تا قلعه‌دختر و قلعه‌اردشیر است و دیگری مجموعه‌ی آستانه شاه نعمت‌الله ولی ماهان و پیشنهاد بعدی؛ شهر راین است. در همه‌ی این مسیرها ما با تنش‌ها و گرفتاری‌های خاص خودشان مواجهیم. در حال حاضر، یکی از دغدغه‌های جدی ما شهر راین است که میزان مداخلات در آن بسیار سرعت گرفته است؛ چه در بحث منظر شهری و چه بافت تاریخی و چه ساخت‌وسازها. این شهر الان در مرحله‌ی خطر است. اخیرا با همکاران‌مان در میراث فرهنگی راین و بخشداری و شهرداری و شورای شهر راین مذاکراتی داشتیم و از این دوستان خود خواهش کردیم برای حفاظت از راین، همکاری کنند. عدم همکای آن‌ها باعث می‌شود داشته‌هایی را از دست بدهیم که دیگر جبران نخواهد شد. شهر راین خانه‌باغ‌های زیبا و تاریخی‌ای دارد که بیش‌تر آن‌ها ثبت ملی شده است، بافت تاریخی واجد ارزش و منظر بسیار زیبایی دارد.
در سال‌های اخیر خوشبختانه منظر شهر خیلی مخدوش نشده؛ موقعیت جغرافیای شهر راین هم پتانسیل بسیار خوبی است. خیابان‌های آن با درختان چنارش هم بسیار ارزشمند هستند. امسال سازمان میراث اعتباراتی برای مطالعه‌ی بافت تاریخی آن اختصاص داده است. طی یکی، دو سال قبل هم اقداماتی را شروع کردیم؛ از جمله مرمت سردر باغ‌های خیابان افلاطون. توقع داریم اگر مردم و مسئولین راین دلشان برای این شهر می‌سوزد همکاری بیش‌تری داشته باشند. شهر راین حتی در شورای عالی معماری و شهرسازی کشور به‌عنوان یکی از شهرهای واحد ارزش شناخته شده، اخیرا با شورا و شهرداری و بخشداری راین مکاتباتی داشتیم؛ آن‌ها هم دغدغه دارند اما به هر شکل ممکن؛ اتفاقات و مداخلاتی رخ می‌دهد که برگرداندن آن به حالت قبل، کار بسیار سختی است. حیف است این شهر ارزشمند را رهایش کنیم. اگر همین‌طور کارها پیش برود جز چند تک‌بنا چیزی نخواهیم داشت و یک شهر ارزشمند که قابلیت ثبت جهانی دارد را برای همیشه از دست خواهیم داد. ما تلاش خود را برای حفظ راین خواهیم کرد و از مسئولین و مردم راین هم تقاضا داریم کمک کنند.
از این سه پروژه کدام‌یک شانس بیش‌تری دارند در سال‌های پیش‌رو ثبت جهانی شود؟
راین و محور فرهنگی کرمان.
